«Δεν προσκυνάμε ρε, πυροβολήστε! Πυροβόλησε ρε, τι μας κοιτάς;»

Συμπυκνωμένο αφήγημα γεγονότων...
 
Χθες, 25 Ιουλίου 2015, ακούω στο ραδιόφωνο ότι στις παλιές φυλακές Ωρωπού γίνεται μια εκδήλωση για τα χρόνια της δικτατορίας. Είπα μέσα μου ότι είναι καιρός να σπάσω την ψυχολογική αποφυγή κάθε χώρου κράτησής μου και να μπω μέσα, 47 χρόνια μετά! Δεν ήθελα ποτέ να μπω μέσα, περνούσα απ έξω, έλεγα μερικές φράσεις και έφευγα…

 

Πήγα. Μπήκα και αφού τραβήχτηκα στην άκρη της εισόδου, έριξα όλους τους λυγμούς της ζωής μου που βγήκαν μόνοι και απρόσκλητοι, σαν εκδίκηση που απέφευγα τέτοιους χώρους. Ήθελα να φαίνομαι ψύχραιμος όταν πλησίαζα το χώρο της εκδήλωσης γι' αυτό, άφησα τον εαυτό μου να ξεσπάσει. Ε, δεν είμαστε από μάρμαρο, άνθρωποι είμαστε.

 

Πέρασα όλα τα κτήρια. Ίδια όπως τότε, κάποια κάπως εγκαταλειμμένα και μικρές προκατασκευές. Δημοτικό Ωδείο και Σχολείο έγινε μετά τη χούντα. Πριν λίγα χρόνια καταφέρναμε να κλείνουμε μια φυλακή και να την κάνουμε σχολείο. Τώρα η άρχουσα τάξη έχει το πάνω χέρι και κλείνει τα σχολεία ενώ ανοίγει συνεχώς νέες φυλακές.

Οι οργανωτές μου ζήτησαν να πω δυο λόγια για την τότε κράτησή μας εδώ, ως πολιτικοί κρατούμενοι. Στην έναρξη της εκδήλωσης, ένας προηγούμενος, καλός ομιλητής, ο Στέλιος Ελληνιάδης, εξιστόρησε το χθες και το σήμερα με μια ακριβή ανάλυση και με απάλλαξε από τα γενικά της ιστορίας.


Στην εκδήλωση μίλησε, επίσης, για το νόημα της ημέρας, η κα Νάντια Βαλαβάνη ενώ ακολούθησε μια υπέροχη συναυλία με την Καλλιόπη Βέττα και τον συνθέτη Γιάννη Ιωάννου με τραγούδια, αφήγηση κειμένου και φιλμ αφιερωμένο στον Μίκη Θεοδωράκη.

 

 Ο πρώτος θάλαμός

Το μόνο που είπα για τα γενικά, είναι ότι η γενική εκτίμησή μου είναι πως η ταξική εξουσία του κεφαλαίου, παγκοσμίως πλέον, δείχνει πορεία προς τον φασισμό μέσα από μικρά και μεγάλα γεγονότα και με νέες μορφές φασισμού που σταδιακά δηλητηριάζουν τις κοινωνίες και τους λαούς και από την άλλη, ο λαός, η εργατική τάξη αλλά και η ιστορία γραπτή ή άγραφη που λειτουργεί εσωτερικά και «δείχνει αγώνα» για τη δημοκρατία και την ανατροπή της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Και όσοι με ξαναγράψιμο της ιστορίας και τα αντικομουνιστικά μνημόνια, επιχειρούν να εξισώσουν τον φασισμό με τον κομμουνισμό, να ξέρουν ότι η ιστορία ούτε ξαναγράφεται ούτε αναγράφεται. Λειτουργεί από μόνη της και ενσωματώνεται στη δράση των λαών και των ανθρώπων, φανερά ή σιωπηρά.

ΑΓΡΑΦΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, ΑΦΑΝΕΙΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Αφήγημα που στηρίζεται σε σειρά πραγματικών γεγονότων 

Αρχές Αυγούστου 1968. Μέρες δικτατορίας των συνταγματαρχών. Η χούντα αποφασίζει να μεταφέρει τους νεαρής ηλικίας πολιτικούς κρατουμένους, από το Λακκί της Λέρου στο νέο στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων, στον Ωρωπό. Δεκάδες κρατούμενοι, περί τους 70, στη συντριπτική πλειοψηφία τους νέοι κομμουνιστές, μεταφέρονται βίαια. Ήταν οι μέρες που η ΚΝΕ ετοίμαζε την ιδρυτική της διακήρυξη και οι περισσότεροι είχαν ήδη εκδηλώσει την επιθυμία συμμετοχής τους! Η χούντα νόμισε πως είχε την απάντησή της.

Ο δεύτερος θάλαμος

Μας μετέφεραν όπως – όπως και το πρωί πιάνουμε λιμάνι Ωρωπού. Κατεβάζουμε τα ατομικά μας πράγματα αλλά και εξοπλισμό του στρατοπέδου, όπως κρεβάτια, στρώματα, σκεύη… γύρω ο κόσμος μας κοίταζε αποσβολωμένος. Το νέο μεταδόθηκε γρήγορα και πολλοί συγγενείς από την Αθήνα έσπευσαν…

Το σχέδιο της χούντας στον Ωρωπό

Μέσα στις λίγες μέρες που μείναμε κρατούμενοι στον Ωρωπό, άπειρα μικρά και μεγάλα γεγονότα έλαβαν χώρα. Γεγονότα που έμειναν, δυστυχώς, άγραφα και δεν τα γνωρίζουν παρά ελάχιστοι.

Εκείνες τις λίγες μέρες δόθηκε στο στρατόπεδο του Ωρωπού, και μέσα από τα γεγονότα, μια σπουδαία ιδεολογικοπολιτική μάχη με τον φασισμό. Και το δίδαγμα αυτών των ημερών ήταν ένα: όταν είσαι αποφασισμένος να φτάσεις μέχρι και το θάνατο για τις ιδέες και τα ιδανικά σου, τότε ή γίνεσαι νικητής ή ήρωας νεκρός.  Τότε όμως δοκιμάζονται πραγματικά όλα τα όρια, όλων.

Κεντρικό γεγονός που αφορά το παραπάνω συμπέρασμα, είναι και το παρακάτω:

Από τις πρώτες μέρες στον Ωρωπό, η διοίκηση μας έκανε γνωστό ότι εδώ... δεν είμαστε πολιτικοί κρατούμενοι αλλά «πειθαρχικώς διαβιούντες» νέοι, «υπό αναμόρφωσιν». Αναμορφωτήριο νέων, κομμουνιστών και αριστερών αγωνιστών, δηλαδή!

Η χούντα είχε ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο: Να μας "σπάσει".

Η χούντα είχε ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο. Να μας μεταλλάξει από κομμουνιστές και αριστερούς αγωνιστές της δημοκρατίας και του λαού, σε φασίστες και βασανιστές του λαού! Σχέδιο Μανιαδάκη και βάλε!

Άρχισαν αμέσως οι πιέσεις. Πως θα βάλουμε τα κρεβάτια, να βάλουμε ταμπελίτσες, να φέρουμε καρτέλες με το όνομα, να είμαστε ευπρεπείς(!), να πειθαρχούμε στη διοίκηση σε ό,τι λέει, να μη φωνάζουμε, να μη μιλάμε, να μη τραγουδάμε….

Μας ανακοίνωσαν κανονισμό αναμόρφωσης! «Εθνική Ηθική Διαπαιδαγώγηση» και: Θα ξυπνάμε σαν στρατιώτες, θα καθαριζόμαστε, θα παρατασσομεθα, θα αναφερόμαστε, θα απολογούμαστε, θα τιμωρούμαστε, θα προσκυνούμε, θα αλλάξουμε, θα αποκηρύξουμε «μετά βδελυγμίας και αποτροπιασμού το κομμουνιστικόν κόμμα  και τας παραφυάδας αυτού» και θα γίνουμε «από κομμουνιστές… Έλληνες»!

 

 Εσωτερικό από τον πρώτο θάλαμο. Πρόπλασμα αίθουσας μνήμης

Πλήρη και κάθετη άρνηση από όλους τους κρατούμενους. Ούτε συζήτηση ότι θα μπούμε σε καθεστώς αναμορφωτηρίου. Είμαστε παράνομα κρατούμενοι πολιτικοί για τις ιδέες μας και δεν δεχόμαστε κανέναν όρο, κανένα κανονισμό, καμία αναμόρφωση από ένα καθεστώς που κατέλυσε και κατάργησε κάθε δημοκρατικό δικαίωμα.

Κάθε μέρα οι πιέσεις και οι απειλές πλήθαιναν. Εμπαιναν οι αξιωματικοί μέσα στους θαλάμους, οποιαδήποτε ώρα, με συνοδεία οπλισμένων φρουρών και απαιτούσαν, απειλούσαν, έθεταν όρους και κανόνες, που βέβαια έβλεπαν ότι έμεναν γράμμα κενό. Κάθε μέρα, μας έβγαζαν στο προαύλιο, καταμέτρηση, λόγοι, απειλές και συνεχώς τα ίδια και τα ίδια με την ελπίδα ότι θα λυγίσουμε.

Τους αγνοούμε, τους ανταπαντάμε, τους ξεσκεπάζουμε. Καμία υποταγή!

Οι πιέσεις αυξάνονται. Δεν περίμεναν νέοι κρατούμενοι να έχουν τόσο ισχυρή αντίσταση!

Αρχίζουν και καλούν έναν έναν τους υποτιθέμενους «επικεφαλής καθοδηγητές» και τους ζητάνε να συμφωνήσουν με τις απαιτήσεις της διοίκησης και να... πειθαρχήσουν τους άλλους! Πλήρης άρνηση! Αμέσως κλείσιμο στο κρατητήριο, ένα χώρο κάτω από σκάλα 3 - 4 τ.μ.! Συνέχιζαν να καλούν και να τους κλείνουν. Οι τελευταίοι πήραν και τις κουβέρτες μαζί τους! Δεν χωρούσαν ούτε όρθιοι στο κρατητήριο. Πλήρες αδιέξοδο για τη διοίκηση, δεν έβρισκε ούτε χαραμάδα υποχώρησης. Τώρα, ακόμη και να ήθελε να υποχωρήσει, μετά την αποτυχία της, δεν μπορούσε πια.

Στο μεταξύ, οι άλλοι, έξω από το κρατητήριο, είχαμε οργανώσει κανονικά τον αγώνα μας και παράλληλα σχηματίσαμε μια χορωδία και τραγουδάμε κάθε που μας έπαιρνε, συνήθως απόγευμα - βράδυ, αντάρτικα, Θεοδωράκη, Λεοντή, Λοΐζο, κ.ά. Στα κάγκελα του δρόμου άρχισε να έρχεται κόσμος από όλη την Αθήνα. Πανικός στη διοίκηση, η οποία ειδοποίησε τη χούντα ότι τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα με το σχέδιό της να φέρει στην Αττική "αυτούς τους κομμουνιστές". Η απάντηση της χούντας ήταν: Πιο σκληρή πίεση, μέχρι να λυγίσουν!

Μετά από συνεχείς διαμαρτυρίες μας και τις επικίνδυνες καταστάσεις που διαγράφονταν, η διοίκηση για να ηρεμήσει τα πράγματα, πριν ξαναεπιτεθεί, απελευθέρωσε όσους ήταν στο κρατητήριο. Απαίτησε όμως να... «γίνουμε λογικοί»! Πλήρης άρνηση και πάλι από εμάς! Κανένας συμβιβασμός!

Νέες πιέσεις, νέα επεισόδια, τα πράγματα εκτραχύνονται. Δεν πήγαινε άλλο, η χούντα άρχισε να βλέπει ότι πήγε για μαλλί με το αναμορφωτήριό της και βγαίνει κουρεμένη, με ακόμη πιο αποφασισμένους νέους κομμουνιστές και αριστερούς αγωνιστές εναντίον της. Ενωμένοι όλοι απέναντί της!

 

Το μαγειρείο μας που ήταν και αναγνωστήριο

Δεν προσκυνάμε ρε, πυροβολήστε! Πυροβόλησε ρε, τι μας κοιτάς;

Η διοίκηση, με διαταγή της χούντας, αποφάσισε να παίξει το τελευταίο χαρτί της. Ενα εκβιαστικό δίλημμα, με όχημα το φόβο.

Η φρουρά μάς έβγαλε έξω στο προαύλιο. Μας παρέταξε σε τρεις σειρές. Απέναντί μας, σε δύο σειρές, η φρουρά.

Ο αξιωματικός φωνάζει ότι τώρα «δεν θα παίξουμε», τέρμα οι «χάρες»!

-- Οσοι από εσάς είστε αποφασισμένοι να δεχτείτε τον κανονισμό και να αποφύγετε όσα, δυστυχώς, θα ακολουθήσουν για τους αμετανόητους, να κάνετε ένα βήμα μπροστά.

-- Δεν δεχόμαστε, λέει κάποιος.

Αρχίζουν κάποιες αντεγκλήσεις προς τους φρουρούς. Από τη πρώτη γραμμή κάποιοι τους λένε να μη περιμένουν υποταγή.

-- Εδώ ο καθένας μιλάει μόνο για τον εαυτό του, λέει ο αξιωματικός. Εμπρός, όποιος θέλει να γλιτώσει, να κάνει ένα βήμα μπρος.

Σιωπή η απάντηση. Κανένας δεν κάνει ούτε βήμα ούτε κίνηση. Αντίθετα, λες και συνεννοηθήκαμε, όπως ήμαστε, ορθώνουμε το κορμί μας με τα στήθη προς τα έξω! Σιωπή και αγωνία. Απόφαση για όλα!

Ξανά ο αξιωματικός αγριεμένα:

-- Φρουρά, εφ' όπλου λόγχη. Ξαναλέω, τελευταία προειδοποίηση, όσοι θέλετε να γλιτώσετε, να κάνετε ένα βήμα μπροστά!

Πάλι σιωπή η απάντηση.

-- Φρουρά, οπλίσατε! Τώρα τι θα κάνετε;

Απόλυτη σιωπή. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα όλη η ζωή περνάει από μπροστά μας. Φρουρά και κρατούμενοι απέναντι απέναντι περιμένοντας το επόμενο παράγγελμα του αξιωματικού. Τα δευτερόλεπτα κυλάνε σε ακραία σιωπή και αγωνία.

Ξαφνικά, ένας μικρότερος κρατούμενος φωνάζει δυνατά σηκώνοντας και το χέρι σε γροθιά:

-- Δεν προσκυνάμε ρε, πυροβολήστε! Πυροβόλησε ρε, τι μας κοιτάς; Και δείχνει έναν χωροφύλακα που έδειξε πανικοβλημένος.

Αυτό ήταν! Ολοι τότε «λυθήκαμε». Δεν τους φοβόμαστε πλέον, ας πυροβολήσουν. Τους κοιτάζαμε πιο ίσια και πιο θαρραλέα στα μάτια. Η ένταση στο κατακόρυφο αλλά εμείς αλύγιστοι, βλέπαμε τη φρουρά σαν με λύπηση, να χάνει το μπόι της εξουσίας της μπροστά μας.

Δεν άντεξαν τη στάση μας. Δεν τόλμησε ο αξιωματικός να πει «σκοπεύσατε, πυρ». Υποσχέθηκε όμως να μας... εκτελέσει την «άλλη φορά» και, κάνοντας προσεκτικά πίσω, αποτράβηξε τη φρουρά, σαν να φοβόταν μην ορμήσουμε.

Από εκεί και πέρα η στάση μας είχε προδιαγραφεί: Νικητές με όποιο κόστος!

Ο διοικητής του στρατοπέδου, ένας καραβανάς με μικρό ανάστημα για τη δουλειά που ανέλαβε, τηλεγραφεί στη χούντα: «Αυτοί οι κομμουνισταί είναι ανεπίδεκτοι μαθήσεως, πρέπει να φύγουν από εδώ, είναι επικίνδυνοι για όλη την περιοχή»!

Ηττήθηκαν και πάλι

Η χούντα νόμισε ότι ήμασταν «εύπλαστοι νέοι», τους οποίους με διάφορους τρόπους και μακριά από τους «καθοδηγητές, παλιούς κομμουνιστές» θα μας «σπάσει» και θα μας κάνει όργανά της. Φυσικά, δεν υπολόγισε ότι εμείς ήδη ήμασταν προσωπικότητες με θέληση και απόφαση αντίστασης μέχρι τέλους.

Στα πολλά μέσα που χρησιμοποίησε για να σπάσει το ηθικό μας, νομίζοντας ότι μας δελεάζει με την «ελεύθερη ζωή», η οποία δήθεν θα... «νικήσει» την «κομμουνιστική μας πλάνη»(!) ήταν και η εξής ενέργεια: Να μας επιτρέψει το μπάνιο στη θάλασσα, πιστεύοντας ότι επειδή θα βρεθούμε έστω και για λίγο με τον έξω κόσμο και μάλιστα σε στιγμές που νέοι και νέες περνούσαν στη θάλασσα στιγμές ανεμελιάς, με «χαρούμενες φωνές και παιχνίδια», θα μας έκανε ευάλωτους. Υπολόγισαν λάθος. Με τη διαπίστωση της ενέργειας, ούτε ένας κρατούμενος δεν δελεάστηκε, δεν έκανε πίσω. Λύσσαξαν αλλά πήραν την απάντηση που τους άξιζε. Ηττήθηκαν και πάλι!

Σε λίγες μέρες, πριν βγει ο Αύγουστος, μας πήραν από τον Ωρωπό! Ξανά στη Γυάρο. Το ταξίδι με το οχηματαγωγό το βγάλαμε 7 ώρες με τραγούδια αντάρτικα, μαχητικά, αγωνιστικά. Κανένας δεν άκουγε τις προειδοποιήσεις από τα μεγάφωνα. Οι ναύτες και η φρουρά κοίταζαν αμήχανα, μέσα σε ένα πλοίο που... «καταλήφθηκε» από... κομμουνιστές!!! 7 ώρες τραγούδι, 7 ώρες νίκης των δεσμωτών στους δεσμοφύλακες και τη χούντα! Μικρή νίκη, αλλά νίκη!

Αυτή ήταν μια μικρή και άγραφη ιστορία από τον Ωρωπό. Από το αφήγημα και τη μικρή περίοδο στο στρατόπεδο, λείπουν άπειρες ατομικές και συλλογικές ιστορίες που διαδραματίστηκαν και δεν γράφτηκαν ποτέ. Κάθε μέρα ήταν και ένας αγώνας αντίστασης.

Μετά τραβήξαμε, ως πολιτικοί κρατούμενοι και όχι ως νέοι «υπό εθνική - ηθική αναδιαπαιδαγώγηση», το γνωστό δρόμο μας. Ξανά Γυάρος, ξανά Λέρος, μέχρι να πετύχει ο λαός τη διάλυση των στρατοπέδων.

Φυσικά, τίποτα δεν είχε τελειώσει για εμάς. Ο αγώνας συνεχίστηκε όπου βρεθήκαμε, όπου σταθήκαμε μέχρι την ανατροπή της χούντας.

Με πολλούς από αυτούς, μετά την απόλυση από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο δρόμος μας ήταν κοινός μέχρι την πτώση της χούντας: παράνομη οργάνωση, παράνομη δράση, οργάνωση των νέων και των φοιτητών για την αντίσταση και την εξέγερση, νέες συλλήψεις, βασανιστήρια, Γεντί Κουλέ, φυλακές Καλοχωρίου και έξοδο από τη φυλακή και την 7χρονη δικτατορία, μετά την πτώση της, στις 26 Ιουλίου 1974!

Υ.Γ.1 Δεν θυμάμαι ποιος φώναξε στη φρουρά «δεν προσκυνάμε ρε…». Ζητώ συγνώμη από τον συναγωνιστή. Ήταν σαν η φωνή όλων μας και σαν να το είπαμε όλοι μαζί. Θυμόμαστε μόνο την ιστορία και τη σημασία της που μένει ζωντανή και αθάνατη. Αφανής ανώνυμος μικρός ήρωας από τις χιλιάδες που πέρασαν και άφησαν το ιστορικό τους αποτύπωμα στη ζωή του λαού μας, χωρίς να αφήσουν όνομά και επίθετο!

Υ.Γ.2 Ανήθικη απρέπεια

Στα ανήθικα μέσα όμως που χρησιμοποίησε η χούντα για να σπάσει το ηθικό μας, νομίζοντας ότι μας δελεάζει με την «ελεύθερη ζωή» η οποία θα… «νικήσει» την «κομμουνιστική μας πλάνη»(!) ήταν και η εξής ενέργεια:  Έφερναν στη θάλασσα μπροστά από το σύρμα του στρατοπέδου, ομάδες από ζευγάρια ή από καλλίγραμμες νέες αλλά και πόρνες που ξεγυμνώνονταν προκλητικά, δήθεν για να κάνουν μπάνιο, μέσα σε «χαρούμενες φωνές και παιχνίδια»!

Υπολόγισαν λάθος.  Ούτε ένας κρατούμενος γύριζε το κεφάλι του προς αυτές τις παρέες.

Το ιστορικό μέρος δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη της 16^ης Απριλίου 2016

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=8873011

 

 Κάποιοι από τους συντελεστές της εκδήλωσης