Συνοπτικές σημειώσεις
Σχόλιο πάνω σε μια παρατήρηση ενός φίλου που
σημείωσε σε σχόλιό του ότι θέλει «Τον κομμουνισμό
της πράξης και όχι της γραφειοκρατίας» αλλά, όπως είπε, «Ο Κομμουνισμός της
πράξης δεν χρειάζεται δικτατορίες του προλεταριάτου».
Η απάντηση
Φίλε μου σε κατανοώ αλλά έχει
τόσο πολύ κατασυκοφαντηθεί και διαστρεβλωθεί αυτή η έρμη δικτατορία του
προλεταριάτου που όλοι, κι εσύ μαζί, πιστεύουν στη διαστρεβλωμένη μορφή της! Αυτή
μισείς, όχι την δικτατορία του προλεταριάτου! Έχουμε ακούσει σημεία και τέρατα
από την αστική προπαγάνδα. Κάτι σαν Κόλαση του Δάντη την παριστάνουν! Φταίνε
και οι κομμουνιστές, ως ένα σημείο σε αυτό,, αφού δεν την υπεράσπιζαν επί
δεκαετίες σωστά, υποχωρώντας στην αστική πίεση, ενώ μπέρδευαν και αυτοί, όχι
λίγες φορές, τη δικτατορία του προλεταριάτου με τη πολιτική μορφή διακυβέρνησης
στον σοσιαλισμό και κυρίως με το (ένα) κόμμα και το κράτος της δικτατορίας του
προλεταριάτου.
Δύσκολο να εξηγώ τώρα τι είναι
βάση (δικτατορία του προλεταριάτου) και τι εποικοδόμημα (μορφές διαχείρισης της
δικτατορίας του προλεταριάτου) αλλά συνοπτικά θα το προσπαθήσω με κίνδυνο να
κάνω και λάθη.
Θα ήθελα να αποφύγω τις θεωρίες
αλλά δε γίνεται.
Για ποιες δικτατορίες μιλάμε;
Οι ταξικές δικτατορίες (εξουσίες)
δεν είναι πολιτικές μορφές διακυβέρνησης (πολιτική εξουσία)
Αν δεν γίνει αυτός ο διαχωρισμός
κανένας δεν θα καταλάβει τίποτα.
Τι είναι ταξική δικτατορία; Είναι ένας κανόνας,
ένας Νόμος, όχι κάποιας βουλής, αλλά ΕΝΑΣ ΝΟΜΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΝΟΜΟ, που τον
θέτει στη κοινωνία με τη δύναμη που έχει, μια τάξη η οποία κυριαρχεί με τη
δύναμή της και η οποία ταυτόχρονα κατακτά και την πολιτική εξουσία.
Η δικτατορία του κεφαλαίου και η
δικτατορία του προλεταριάτου(*) ως τυπική εννοιολογική κατηγορία δεν διαφέρουν. Είναι δικτατορίες μιας τάξης
πάνω στην κοινωνία. Είναι και οι δύο ταξικές εξουσίες με εντελώς διαφορετικό
όμως περιεχόμενο που επιβάλλονται στην κοινωνία και είναι αδιαπραγμάτευτες. Δεν
μοιράζονται, δεν τίθενται σε εκλογική διαδικασία κλπ. Γι αυτό λέγονται
«δικτατορίες». Καμιά σχέση ως έννοιες με τις πολιτικές δικτατορίες που όλοι
ξέρουμε. Μιλάμε για τάξεις όχι για πρόσωπα κυβερνητών και ομάδες κυβερνήσεων.
Οι ταξικές δικτατορίες είναι στην
πραγματικότητα κανόνες που επιβάλλονται στις Παραγωγικές Σχέσεις, στη βάση της
παραγωγής, στους πυρήνες της παραγωγής, στις επιχειρήσεις για την ιδιοκτησία
του πλούτου και των μεσών παραγωγής.
Πώς να μπει σε εκλογική
διαδικασία το σε ποιόν ανήκει το προϊόν της παραγωγής σε ένα εργοστάσιο; Πάντα
ανήκει στην τάξη που κυριαρχεί και επέβαλε τη δίκη της ταξική εξουσία
(δικτατορία).
Αν έχουμε δικτατορία του
κεφαλαίου θα ανήκει στο σύνολό της στον καπιταλιστή χωρίς καμία συζήτηση
(εμπόρευμα, κέρδη, κεφάλαιο, μέσα παραγωγής) - (Νόμος είναι το δίκαιο του
καπιταλιστή). Μετά από εκεί μπορεί να γίνουν αναδιανομές (φόροι, μισθοί κ.α.) ,
ποτέ όμως εντός της παραγωγικής σχέσης.
Αν έχουμε δικτατορία του προλεταριάτου η
παραγωγή θα ανήκει στο σύνολο της, στους παραγωγούς δηλαδή στην εργατική τάξη
και γενικά στο σύνολο της κοινωνίας, χωρίς καμία συζήτηση (προϊόντα, υποπροϊόν,
απόθεμα, μέσα παραγωγής) - (Νόμος είναι το δίκαιο του εργάτη). Μετά από εκεί γίνονται
οι διανομές.
Αυτοί οι κανόνες - νόμοι (επιβεβλημένες
«κοινωνικές συμβάσεις» τις λένε κάποιοι) δεν αλλάζουν ποτέ γιατί χαρακτηρίζουν
τα ίδια τα συστήματα. Χωρίς τον κανόνα της δικτατορίας του κεφαλαίου δεν
υπάρχει καπιταλισμός, χωρίς τον κανόνα της δικτατορίας του προλεταριάτου δεν
υπάρχει σοσιαλισμός. Μεικτές μορφές και εξαιρέσεις είναι απλώς μεταβατικές
καταστάσεις πχ μικροί καπιταλιστές ή συνεργασία με ξένους καπιταλιστές στον
σοσιαλισμό ή συνεταιρισμοί στον καπιταλισμό και συνεργασίες με σοσιαλιστικές
επιχειρήσεις, καθόλου δεν αλλοιώνουν την κυρίαρχη τάξη και τη δικτατορία της.
Δεν είναι πχ δυνατόν να λειτουργήσει καπιταλιστική επιχείρηση και το προϊόν της
παραγωγής να ανήκει στους εργαζόμενους! Τότε δεν υπάρχει καπιταλισμός. Και το
αντίστροφο.
Δεν αναφέρω τσιτάτα από Μαρξ και
Λένιν για να μη μπερδέψω τα πράγματα, γιατί συχνά αυτά ερμηνεύονται διαφορετικά.
Η πολιτική εξουσία και οι σχέσεις της με την ταξική εξουσία
Η πολιτική εξουσία δεν είναι ταξική δικτατορία.
Είναι η διαχείριση του συστήματος της ταξικής εξουσίας. Η μορφή της στον μεν
καπιταλισμό έχει πολλούς τύπους από αστική δημοκρατία μέχρι φασισμό, στον δε σοσιαλισμό,
δεν μπορεί παρά να είναι δημοκρατική. Στον καπιταλισμό οι καπιταλιστές δεν
έχουν πρόβλημα να κερδίζουν και να διαθέτουν όπως θέλουν το κεφάλαιό τους,
καμιά αστική πολιτική εξουσία δεν το εμποδίζει αυτό. Στον σοσιαλισμό είναι
αδύνατο να γίνει διαχείριση της εξουσίας του προλεταριάτου αν αυτή δεν διαρθρωθεί
δημοκρατικά. Για να γίνει κατανοητό, κάθε εργαζόμενος και πολίτης έχουν
(αναφαίρετο δικτατορικό δικαίωμα) ένα
ελάχιστο μερίδιο ιδιοκτησίας στον πλούτο. Πως θα γίνει διαχείριση αυτών των
αναφαίρετων δικαιωμάτων με εκατομμύρια δικαιούχους και ιδιοκτήτες, αν δεν
λειτουργήσει ένα δημοκρατικό σύστημα σχεδιασμού, παραγωγής και κατανομών; Εδώ
δεν υπάρχουν οι ιδιόκτητες του πλούτου καπιταλιστές να κάνουν τις κατά βούληση κατανομές
για να λειτουργεί η επιχείρηση και να τους
δίνει ιδιωτικά κέρδη.
Όταν γίνεται παραβίαση αυτών των
κανόνων δημοκρατίας, ο σοσιαλισμός ή κινδυνεύει ή ανατρέπεται.
Θα έλεγα να μη μπλέξεις με το τι
ήταν πχ ο Στάλιν (λόγω των τεράστιων συκοφαντιών και διαστρεβλώσεων) γιατί στον
πρώτο σοσιαλισμό, εξαιτίας της σκληρής περικύκλωσης, αυτός ο κανόνας της
δημοκρατικής διεύθυνσης δεν μπορούσε να λειτουργήσει πλήρως, υπήρχε μια συνεχής
«έκτακτη κατάσταση» που υπερέβαλε το κράτος ως λειτουργό και τα αποτελέσματα τα
είδαμε. Ωστόσο μην έχεις αυταπάτες. Αν έβλεπες
από κοντά πως λειτουργούσαν οι σοσιαλιστικές επιχειρήσεις (και σήμερα ακόμη
στην περικυκλωμένη Κούβα) με γενικές συνελεύσεις,
ανάλυση αποτελεσμάτων της επιχείρησης, κατανομή, προϋπολογισμός και, μετά από
μεγάλη συζήτηση ακόμη και συγκρούσεις, σχεδιασμός της επόμενης χρονιάς και
ατομικά πλάνα, θα είχες άλλη εντύπωση για το τι γινόταν, κάτι που στον καπιταλισμό
βέβαια είναι αδιανόητο. Σιγά μην αφήσει ο καπιταλιστής να λειτουργήσει Γ.Σ.
εργαζομένων (κολεκτίβες και σοβιέτ που λειτούργησαν στον σοσιαλισμό), να
εκλέγουν Δ.Σ., πρόεδρο και δ/σ της
επιχείρησης, να κάνουν κατανομή των κερδών, να σχεδιάζουν την παραγωγή, να
ορίζουν τα ατομικά πλάνα κ.α. όπως στον σοσιαλισμό!
Μπορεί στον δεύτερο σοσιαλισμό τα
λάθη να αποφευχθούν.
Η πολιτική δημοκρατία στον σοσιαλισμό
Όσο για την πολιτική δημοκρατία
στον σοσιαλισμό, υπάρχουν πολλές απόψεις για λειτουργία με ενιαίες οργανώσεις και
ενσωμάτωση στο εσωτερικό των κοινωνικών δημοκρατικών διαδικασιών ή με
σοσιαλιστικό πολυκομματισμό, με τον όρο ότι όλα τα κόμματα λειτουργούν για να
διαχειριστούν τη δικτατορία του προλεταριάτου, όπως ακριβώς στον καπιταλισμό
όλα τα αστικά κόμματα λειτουργούν για να διαχειριστούν τη δικτατορία του
κεφαλαίου. Μέση λύση δεν υπάρχει. Πάνω σε αυτές τις βάσεις κτίζονται τα εποικοδομήματα
των συστημάτων, με το πολιτικό σύστημα, το δίκαιο, τους νόμους, τον πολιτισμό, τα
συντάγματα και τις κοινωνικές σχέσεις, τους ηθικούς κανόνες, καθώς και οι
κρατικοί μηχανισμοί, διατήρησης, αναπαραγωγής και προστασίας του συστήματος.
Αυτά δεν είναι οι ταξικές δικτατορίες αλλά είναι τα όργανα των ταξικών
δικτατοριών. Να τα ξεχωρίζουμε.
Άλυτες αντιφάσεις για την αστική και μικροαστική λογική περί δημοκρατίας
Για να σου λύσω και ένα ακόμη
πρόβλημα – συχνή απορία - στον σοσιαλισμό δεν μπορεί να υπάρχει κόμμα που
προπαγανδίζει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, δηλαδή τον καπιταλισμό.
Αυτό είναι ενάντια σε όλη την κοινωνία η οποία έχει μόνο εργαζόμενους για το κοινό
κοινωνικό συμφέρον και κάποιοι θέλουν να τους βάλλουν να δουλεύουν για τους καπιταλιστές.
Σαν να θέλουν να τους ξανακάνουν δούλους. Γι αυτό και απαγορεύεται, είναι
πισωγύρισμα και είναι εντελώς ανήθικο.
Αντίθετα, στον καπιταλισμό τα ΚΚ υπάρχουν γιατί
είναι εκπρόσωποι της μεγαλύτερης παραγωγικής τάξης, η οποία τα παράγει όλα και
δεν δικαιούται τίποτα από το προϊόν της εργασίας της, δηλαδή δεν δικαιούται ούτε
μέρος της παραγωγής (ο μισθός δεν είναι μέρος του προϊόντος, είναι
προκαταβεβλημένο κεφάλαιο από κέρδη που οι εργαζόμενοι παρήγαγαν για τον
καπιταλιστή στην προηγούμενη διαδικασία). Έτσι και νόμιμο είναι να διεκδικεί
την πλήρη ιδιοκτησία του προϊόντος, και δικαίωμα έχει να επιζητεί την κατάργηση
της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, και κόμματα έχει δικαίωμα να συγκροτεί που
αμφισβητούν τον καπιταλισμό και δηλώνουν ανοικτά μέσα στον καπιταλισμό ότι
σκοπός τους είναι να τον ανατρέψουν!
Βέβαια είναι γνωστή η ιστορία αίματος και
θυσιών των κομμουνιστών μέχρι να επιβάλλουν στους αστούς την νόμιμη, όπου μπορούν,
ύπαρξή τους. Συνυπάρχουν σε ένα σύστημα για την ανατροπή του! Όμως δεν γίνεται
αλλιώς αφού η φυσική εξόντωση δεν μπόρεσε να τελεσφορήσει εξ αιτίας του ότι
αφορά τη μεγαλύτερη τάξη και την πλέον παραγωγική. Χωρίς αυτή (γρανάζι δεν
γυρνά) καμία παραγωγή, κανενός τομέα δεν είναι δυνατή. Άρα δεν μπορούν ούτε να
την εξαφανίσουν, ούτε να την απαγορέψουν - και αν το κάνουν είναι μόνο στους απαγορευτικούς
νόμους, όχι στην ζωή – γι’ αυτό τα ΚΚ ή όπως και αν ονομαστούν τα κόμματα της εργατικής
τάξης, δεν μπορεί ούτε να εξαφανιστούν ποτέ, ούτε να μην είναι επαναστατικά για
την ανατροπή της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Για την τυπική αστική λογική, είναι αδιανόητο να
υπάρχει στην αστική δημοκρατία κόμμα που θέλει να την ανατρέψει για να εγκαθιδρύσει
ένα άλλο σύστημα και μια άλλη (σοσιαλιστική) δημοκρατία. Για τη διαλεκτική
λογική, είναι κανόνας, η τάξη του μέλλοντος να προετοιμάζεται για την εξουσία,
στα σπλάχνα του συστήματος της τάξης που θα γίνει παρελθόν μαζί με το σύστημά της.
Αντίθετα, δεν είναι καθόλου νοητό στο σύστημα του μέλλοντος να υπάρχει πολιτική
οργάνωση που θέλει να πισωγυρίσει την κοινωνία πίσω, στην εκμετάλλευση ανθρώπου
από άνθρωπο.
Είδαμε την αστική τάξη να δημιουργείται
στα σπλάχνα του φεουδαρχισμού (επί 2-3 αιώνες) μέχρι να τον ανατρέψει, ομοίως
είδαμε την εργατική τάξη να δημιουργεί τους πολιτικούς οργανισμούς της στον
καπιταλισμό, μέχρι την ανατροπή του. Το αντίστροφο είναι πολιτικά παράλογο και
κανονικό ιστορικό πισωγύρισμα, αλλά δεν αφορά μόνο την ανατροπή του σοσιαλισμού
αλλά και την ανατροπή της πρώτης γαλλικής δημοκρατίας. Και τα δύο πισωγυρίσματα
είναι προσωρινά γιατί στο τέλος είναι αδύνατο ο κόσμος να συνεχίσει αενάως να
δέχεται το ξεπερασμένο, από τις παραγωγικές δυνάμεις, προηγούμενο σύστημα που
δεν μπορεί να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες ανάπτυξης της κοινωνίας. Το είδαμε
με το πισωγύρισμα από τη γαλλική δημοκρατία. Σε καμιά περίπτωση δεν ήταν
δυνατόν να μείνει ο φεουδαρχισμός για πάντα. Αντίθετα, αυτός εξαφανίστηκε για
πάντα.
Στο σημείο αυτό σημειώνω την ποιοτική διαφορά οργάνωσης
και ιδανικών των ΚΚ από κάθε αστικό,
μικροαστικό, «αριστερό» κόμμα που αρνείται την κατάργηση της εκμετάλλευσης
ανθρώπου από άνθρωπο με ταυτόχρονη εγκαθίδρυση της δικτατορίας του
προλεταριάτου, της σοσιαλιστικής δημοκρατίας και του σοσιαλισμού.
Φυσικά και δέχομαι ότι πολλοί
άνθρωποι, αριστεροί γενικώς, είναι κατά της εκμετάλλευσης αλλά δεν φτάνουν να
ασπαστούν όλα τα παραπάνω, όπως κι εσύ. Δεν είναι και εύκολο. Δυστυχώς όμως, αυτοί
δεν θα μπορέσουν ποτέ να φτάσουν πέρα από τον «ηθικό καπιταλισμό» ή κάποιον
ουτοπικό σοσιαλισμό που βέβαια δεν υπάρχουν. Ποτέ δεν γίνεται να καταργηθεί η
εκμετάλλευση και ταυτόχρονα η παραγωγή του πλούτου από τους εργαζόμενους να
ανήκει σε καπιταλιστές!
Κλείνω λοιπόν λέγοντας ότι δεν μπορείς να είσαι
υπέρ της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο χωρίς να είσαι υπέρ
της δικτατορίας του προλεταριάτου, της σοσιαλιστικής δημοκρατίας και του
σοσιαλισμού. Πάνε πακέτο, όχι αλλά καρτ.
(*)Αναγκαία
διευκρίνηση.
Στο κείμενο αυτό η "δικτατορία του προλεταριάτου"
εξετάζεται με τη στενή έννοια, ως η ουσία της ταξικής εξουσίας της εργατικής τάξης,
ο πυρήνας της, το DNA της, η μήτρα της από την
οποία παράγεται όλο το οικοδόμημα του σοσιαλισμού.
Με την ευρεία έννοια είναι η μεταβατική περίοδος
που μεσολαβεί μεταξύ καπιταλισμού και κομμουνισμού για το πέρασμα από τον πρώτο
στον δεύτερο και όπως είπαν οι θεμελιωτές του μαρξισμού ονομάζεται "δικτατορία
του προλεταριάτου". Αυτό που εμείς ονομάζουμε σοσιαλισμό, πρώτη περίοδος του
κομμουνισμού, στην οποία ετοιμάζονται οι υλικές και άυλες προϋποθέσεις περάσματος
στον κομμουνισμό. Η διευκρίνηση γίνεται για την αποφυγή σύγχυσης.
Σημείωμα του συντάκτη:
Το κείμενο είναι μια κωδικοποίηση
του θέματος "Ταξική και πολιτική εξουσία". Ο αναγνώστης θα πρέπει να
είναι πολύ επιφυλακτικός σε κάθε απόλυτη ερμηνεία των εννοιών που αναφέρονται. Είναι
σύνηθες να μένουμε στις κωδικοποιήσεις, χωρίς διαλεκτική ανάγνωση. Τότε όμως
μετατρέπουμε τις γνώσεις σε μηχανιστικά "κουτάκια" και στο αντίθετό τους.
Εμείς όμως μιλάμε για τάξεις, λαούς,
γεγονότα, κοινωνίες και αγώνες για την αλλαγή του κόσμου.
Η μηχανιστική ανάγνωση είναι το
αντίθετο της διαλεκτικής ανάγνωσης. Στρέφεται στο εσωτερικό και στην αγιοποίηση
της λέξης σαν απόλυτη αλήθεια και καταστρέφει τον τεράστιο εξωτερικό πλούτο που
τη συνοδεύει και καλεί τον αναγνώστη να ενεργοποιηθεί και να τον γνωρίσει. Για το λόγο αυτό, κάθε
έννοια και λέξη πρέπει να συνοδεύεται από δημιουργική αμφισβήτηση μέχρι η ανάγνωση
πηγών και εμπειριών να τις επιβεβαιώσει ή να τις απορρίψει.
Πολλές από τις έννοιες
παρουσιάζονται σαν αυτοτελείς ενώ στην πραγματικότητα αποτελούν κομμάτια ενός
τεράστιου διαλεκτικού παζλ που τις συνδέουν αδιάσπαστα με την ιστορία, την
πραγματικότητα, τις άλλες έννοιες και κυρίως με τη διαλεκτική εξέταση των νομοτελειών κινησης των κοινωνιών. Αυτά στο κείμενο ήταν αδύνατο να ειπωθούν γιατί
αποτελεί συνοπτική βάση για κατανόηση και έρευνα.
Από εδώ, μέχρι το Κομμουνιστικό Μανιφέστο,
το Κράτος κι Επανάσταση, τα Σοβιέτ, το σοβιετικό σύνταγμα, τις επαναστατικές καταστάσεις
περάσματος στον σοσιαλισμό και την θεωρητική
και εφαρμοσμένη πολιτική οικονομία στον καπιταλισμό και στον σοσιαλισμό, ο δρόμος
είναι ένα συνεχές ζικ - ζακ. Και δύσκολος.
Σ.Β.
