Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2011

«Εναλλακτικά τοπικά νομίσματα» και καπιταλισμός.


Μια ουτοπία κυκλοφορεί από τότε που ξέσπασε η κρίση. Ότι μπορούν οι πολίτες να δημιουργήσουν το δικό τους «εναλλακτικό ανταλλακτικό νόμισμα» ή τη δική τους «μονάδα ανταλλαγής» και να αγνοήσουν του ευρώ!


Πρόκειται περί ουτοπίας. Οι άνθρωποι αυτοί απλά αγνοούν ότι κάθε νόμισμα ή αποδεκτή μονάδα μέτρησης της ανταλλακτικής αξίας την ίδια δουλειά κάνει, ακόμη και όταν δεν είναι αναγκαστικής κυκλοφορίας. Στην αρχαιότητα τα πρόβατα, το αλάτι, ο χρυσός (μέχρι τον 20ο αι.) και άλλα αντικείμενα - εμπορεύματα αποτέλεσαν για χιλιετίες τα μέσα ανταλλαγής και δεν ήταν ούτε χαρτονομίσματα, ούτε άυλα μέτρα μέτρησης αξιών. Όμως έπαιζαν τον ίδιο ρόλο. Τώρα δε στον καπιταλισμό έχει αποθεωθεί ο ρόλος του χρήματος, ακριβώς γιατί αποτελεί μέσο συσσώρευσης άυλων αξιών και όχημα του κεφαλαίου.


Ας μη δίνουμε λοιπόν μεγαλύτερη αξία απ αυτή που έχουν κάποια «εναλλακτικά» νομίσματα (ΤΕΜ, ΕΜΠΟ, Οβολό κ.α) που εμφανίστηκαν σε Βόλο, Ροδόπη, Πάτρα, Κρήτη κλπ.

Χιλιάδες «εναλλακτικά» νομίσματα κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο συμπληρωματικά ή και παράλληλα με τα εθνικά ή υπερεθνικά νομίσματα δήθεν ως απάντηση στην έλλειψη ρευστότητας, το χρέος και την ανεργία.

Στην πόλη Kan’onjil της Ιαπωνίας μια τοπική ομάδα επανέφερε το παλιό νόμισμα Kan’eitsuho που κυκλοφορούσε από το 1636 έως και το 1953!
Στη Γερμανία λειτουργούν 73 περιφερειακά ταμεία αλληλοβοήθειας που υποστηρίζουν τα 30 ενεργά νομίσματα. Το πρώτο εμφανίστηκε στη Βρέμη το 2001 και ονομάστηκε ρολόντ, στη συνέχεια το chima gauer στη Βαυαρία και το 2007 το Μπερλίνε στο Βερολίνο.
Στη Γαλλία, το sol αποτελεί ένα ηλεκτρονικό νόμισμα που εμφανίστηκε το 2007.
Στην Ιταλία, τα εναλλακτικά νομίσματα libra και credito κυκλοφορούν στο Βορρά.
Στην Αυστρία του μεσοπολέμου κυκλοφόρησε ένα τοπικό νόμισμα με μεγάλη ανταπόκριση τότε.
Όλα όμως τα εναλλακτικά και μη νομίσματα δεν μπορούν ποτέ να υπερβούν τον βασικό ρόλο των νομισμάτων.

Μη παρασύρεστε από ουτοπίες. Όλα τα νομίσματα σε όλε τις εποχές παίζουν σχεδόν τους ίδιους ρόλους και στον καπιταλισμό έναν επί πλέον, του οχήματος λειτουργίας του κεφαλαίου. Ο βασικός ρόλος τους είναι ότι είναι μέτρο αξιών ανταλλαγής. Ό,τι και να κάνουμε πάντα θα είναι μέτρο αξιών ανταλλαγής. Όμως η αξία ανταλλαγής μετράται πάντα με το μέτρο της εργασίας (αφηρημένης, ποσοτικής εργασίας στο χρόνο) που καταβάλει κάθε άνθρωπος για να δημιουργήσει την αξία (ή κατέχει με οποιοδήποτε τρόπο).


Όποιος έχει αμφιβολία ας κάνει μια πολύ βαθιά έρευνα σε ανθρώπους που χρησιμοποιούν «εναλλακτικά» τοπικά νομίσματα και θα ανακαλύψει ότι και αυτά αποτελούν μέτρο αξιών και κανένας δεν θα έδινε ποτέ (τηρουμένων των αρχών της ίσης ανταλλαγής) πχ ένα πρόβατο για ένα μικρό βάζο μέλι. Μου είναι, ακόμη, άγνωστο πως θα αγόραζε ένας καρκινοπαθής, που θέλει να αγνοήσει το ευρώ η το κάθε επίσημο νόμισμα, τα φάρμακά του με "εναλλακτικό τοπικό νόμισμα" ή "ανταλλακτική μονάδα" αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου.

Ας μην είμαστε αφελείς σε γελοίες προπαγάνδες. Τη κρίση την ανεργία και τη δυστυχία δεν τη φέρνουν τα νομίσματα όπως δεν τη φέρνουν και οι μηχανές μαζικής παραγωγής. Την κρίση την φέρνει το καπιταλιστικό σύστημα που από τη μια παράγει πλούτο και από την άλλη φτώχεια μέσα από την σχέση εκμετάλλευσης με τους παραγωγούς του πλούτου (εργαζόμενους). Παράλληλα από τη μια παράγει υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο σε όλες τις μορφές, ακόμη και σε άυλες απαιτήσεις (τοκογλυφικά δάνεια) προς τους λαούς για τα επόμενα 200 χρόνια και από την άλλη παράγει «υπερπληθυσμούς» εργαζομένων και λαών οι οποίοι βγαίνουν στην ανεργία, λόγω αδρανούς υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου και ενίοτε στον πόλεμο ως κρέας για τα κανόνια.


Στην πραγματικότητα δεν περισσεύουν ούτε το κεφάλαιο ούτε οι εργαζόμενοι και οι λαοί. Μόνο για το κεφάλαιο περισσεύον γιατί δεν μπορεί να τα θέσει σε κερδοφόρα λειτουργία. Και ό,τι δεν φέρνει άμεσο και ανταγωνιστικό κέρδος, αποτελεί αλυσίδα αδράνειας του κεφαλαίου και όλου του συστήματος.

Στην πραγματικότητα λοιπόν όλο το υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο μπορεί να επενδυθεί σε τομείς που έχει ανάγκη η κοινωνία και όλος ο «υπερπληθυσμός» να εργαστεί στους τομείς αυτούς. Αντί να έχουμε δηλαδή μια οικονομία του κεφαλαίου που μετράει τη λειτουργία της κοινωνίας με βάση τη κέρδος που μπορεί να αποσπάσει από την εκμετάλλευση των λαών, θα έχουμε μια οικονομία με σχεδιασμένη την επένδυση και την απασχόληση με σκοπό την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, χωρίς εκμετάλλευση. Αυτή είναι η τεράστια διαφορά μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού ως προς την αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων που ο καπιταλισμός αδυνατεί να κάνει και προτιμά να αιματοκυλά τον κόσμο παρά να το παραδεχτεί.

Στην πολιτική οικονομία αυτή η αντίφαση λέγεται «αναντιστοιχία παραγωγικών σχέσεων – παραγωγικών δυνάμεων». Η αναντιστοιχία εμφανίζεται όταν οι παραγωγικές σχέσεις κάθε συστήματος, σταδιακά αδυνατούν να αξιοποιήσουν τα υλικά μέσα παραγωγής και το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει η κοινωνία. Για να εξαλειφθεί η αναντιστοιχία πρέπει να ανατραπεί το σύστημα που την παράγει μαζί με όλα τα απάνθρωπα φαινόμενά του εποικοδομήματός του και να εγκαθιδρυθούν νέες παραγωγικές σχέσεις. Αυτό είναι και το βασικό διακύβευμα κάθε κοινωνικής επανάστασης.


19 σχόλια:

  1. Εχει ένα ενδιαφέρον να δει κανείς και την ιστορία με τις "αποδείξεις εργασίας" που είχαν καθιερώσει οι αναρχικές κολεκτίβες στην Ισπανία. Οι "αποδείξεις" αυτές, όχι μόνο χρησιμοποιούνταν σαν νομίσματα, αλλά πληθωρίζοταν κιόλας, αφού ανάλογα με τον συνολικό πλούτο της κάθε κολεκτίβας, οι "αποδείξεις" που εξέδιδε είχαν και διαφορετική ανταλλακτική αξία έξω από αυτήν!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δε μπορώ να πω ότι δε καταλαβαίνω την αντίθεση σας σε αυτό "ως λύση" που προφανώς δεν είναι η πηγή ούτε η λύση της κρίσης το όποιο νόμισμα. Είχα δει πρόσφατα σε ένα video του R.Wolff μια γυναίκα να λέει ότι στη κοινότητα της στην Αμερική προσφέρουν υπηρεσίες ο ένας στον άλλον με βάση του τι μπορεί ο καθένας να προσφέρει και αυτό τους δίνει μεγάλη ικανοποίηση άσχετα αν δεν εμπλέκεται άμεσα το κέρδος. Προσωπικά έχω ουδέτερη στάση σ'αυτό γιατί, κατά τη γνώμη μου, ένα αρνητικό είναι ότι μπορεί να δημιουργεί ψευδαισθήσεις ότι το χρήμα είναι απλά χαρτί και μπορούμε έτσι απλά να απαλλαγούμε απ'αυτό, άλλα θα μπορούσε κάνει τον κόσμο να δει ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι οργάνωσης της παραγωγής. Τέτοιες δραστηριότητες αν δε πλασάρονται ως λύσεις της κρίσης και τονίζουν την ανάγκη συνολικής αλλαγής είναι εν δυνάμει θετικές. Αναρωτιέμαι όμως είναι κατά πόσο θα επιτρέπεται σε τέτοια νομίσματα να κυκλοφορούν ανενόχλητα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Πρόκειται για κινήσεις από τα κάτω που εντάσσονται στη λογική της Κοινωνικής Οικονομίας... Το προϊόν όμως δεν είναι καπιταλιστικής λογικής (αν και άμεσα δεν του αντιτίθεται). Είναι μία αμιγώς κινηματικής ενέργεια, μακριά από επίσημες εταιρείες και υπερεθνικές επιχειρήσεις που άμεσα φέρνουν σε επαφή όσους έχουν ανάγκη. Σχετικά είχα γράψει παλαιότερα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Φίλε TRASH,
    Έτσι είναι. Κάθε φορά που κάποιοι αποτόλμησαν να παραβιάσουν τους κανόνες του καπιταλισμού χωρίς να τον ανατρέψουν απλώς ξεγελούσαν τον εαυτό τους και δυστυχώς κάποιες φορές οδηγούσαν σε λάθος αγώνα...

    Γιάννη, δείμο,
    Το θέμα το έθιξα μόνο από τη πλευρά της παραπλανημένης εντύπωσης και τον κίνδυνο που έχει αν νομίσει κανείς ότι η κρίση είναι νομισματικό πρόβλημα.
    Περί κοινωνικής οικονομίας στον καπιταλισμό πρέπει να πω ότι το μέρος δεν αλλάζει το όλον. Έχει και καλές πλευρές πχ συνεταιριστικό πνεύμα αλλά δεν ανατρέπει τις καπιταλιστικές σχέσεις. Μελετώντας τον συνεταιρισμό θα δεις στο βάθος τον καπιταλισμό που τον καταπιέζει ή τον ορίζει.

    Πρέπει να πω όμως ότι σε κλειστές οικονομίες όπως η οικιακή (της οποίας έζησα υπολείμματα στη δύσης της στην οικογένειά μου) προσφέρονται εργασίες χωρίς κανένας να τις μετράει σε χρήμα ή σε κάποιο ισοδύναμο εργασίας αλλά μόνο από την πλευρά της προσφοράς και της κάλυψης κοινών αναγκών. Αυτό προϋποθέτει απάρνηση της μέτρησης της εργασίας του καθενός γιατί η εργασία είναι όλων των μελών της οικογένειας και λογίζεται ως κοινή προσφορά και κοινή κάλυψη αναγκών. Όμως μόλις βγει παραέξω αυτή η λογική χάνει την αξία της γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει στη παραγωγής, στην ανταλλαγή και στην κοινωνία. Εκεί οι λογαριασμοί δεν είναι κοινοί και δεν γίνεται να χάνεται η εργασία στο αχανές κοινωνικό.

    Ωστόσο στον κομμουνισμό θα υπάρξει παρόμοια γενική κατάσταση που θα εδράζεται στη βάση ότι ο καθένας παράγει ανάλογα με τις δυνατότητές του και στον καθένα παρέχεται αυτά που έχει ανάγκη. Αυτό προϋποθέτει μακρά καλλιέργεια συνείδησης και αφού προηγηθεί η «αποτοξίνωση» από το νόμο της αξίας. Τώρα ο καθένας μετράει τη δουλειά του, στον κομμουνισμό ο καθένας θα μετράει την προσφορά του. Όσο ηθικό και αν φαίνεται δεν θα είναι ηθικό, θα είναι «καταναγκαστική» ανάγκη (αναγκαιότητα της ελευθερίας) του νέου τρόπου επιβίωσης των ανθρώπων. Όσο εύκολο φαίνεται τόσο πιο δύσκολο είναι. Το άλμα σήμερα σε τέτοιες συνθήκες είναι απλά ουτοπία. Καλύτερα να ξεκινήσουμε από την σταδιακή απονέκρωση του χρήματος (και του νόμου της αξίας) στον σοσιαλισμό και μετά να φτάσουμε σε κομμουνιστικές κοινωνίες.

    *Για την οικιακή οικονομία (που θυμίζει μικρογραφία ασιατικού τρόπου παραγωγής ή τα Μιρ των Σλάβων) σημειώνω ότι δεν ήταν κάποια ειδυλλιακή κατάσταση παραγωγικών σχέσεων αλλά εντελώς καταναγκαστική κατάσταση για την επιβίωση της οικογένειας. Διαφορετικά θα πέθαιναν της πείνας. Γενικά όλες οι παραγωγικές σχέσεις δεν εδράζονται σε καμιά ηθική ή εθελοντική διάθεση αλλά σε απόλυτα καταναγκαστικές νομοτέλειες και αναγκαιότητες ακόμη και οι κομμουνιστικές. Οι τελευταίες εδράζονται στην αναγκαιότητα της ελευθερίας η οποία είναι παράγωγο της πλήρους γνώσης της αναγκαιότητας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Η προσπάθεια ταύτισης και παραλληλησμού της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της Ελλάδος και της Αργεντινής είναι κατά την ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ τελείως ΛΑΘΟΣ ! Διότι το ουσιαστικό σαυτήν την διαδικασία, πέρα τα όμοια ανδρείκελα (Ελλάδα κ. Αργεντινή) που "κυβερνούσαν" βάση ΕΝΤΟΛΩΝ των ... ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ και όχι των ΓΕΡΜΑΝΩΝ, ΕΙΝΑΙ ότι η Ελλάδα ΕΧΕΙ ΤΟ ΕΥΡΩ, ένα ΝΟΜΙΣΜΑ που ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΣΥΡΑΞΗ με ΤΟ DOLLAR και αντιστρόφως, πράγμα που δεν το είχε και δεν το έχει η Αργεντινή ! Εδώ είναι και η ουσιαστική διαφορά ! Γιαυτό τον λόγο τα γιατροσόβια της Αργεντινής δεν μπορούν να εφαρμοστούν καρμπών και στην Ελλάδα ! Διότι και επιπλέον στην Αργεντινή δεν υπήρξε εμφύλιος πόλεμος, τουναντίον εμείς είχαμε ΔΥΟ, και οι ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ με τα ΚΑΘΑΡΜΑΤΑ κ. ΕΦΙΑΛΤΕΣ που μαζί με τα ΝΑΖΙ ΣΦΑΞΑΝ τον Ελληνικό Λαό και μετέπειτα με τους ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΕΣ ΜΑΖΙ ξανά ΣΦΑΞΑΝ και ΕΞΑΝΔΡΑΠΟΔΗΣΑΝ, ΦΥΛΑΚΙΣΑΝ, ΔΟΛΟΦΟΝΗΣΑΝ, ΕΞΟΡΙΣΑΝ τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ, Ε! ΛΟΙΠΟΝ! ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΘΑ ΠΛΗΡΩΘΟΥΝ "ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ"! ΑΥΤΟΙ ΦΕΡΑΝ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΧΩΡΑ, ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΑΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ ΣΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΒΟΘΡΟ ! ΜΕ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΣ ΞΕΝΕΣ ΠΛΑΤΕΣ ΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΩΝ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ! ΟΠΩΣ Ο "ΠΑΤΕΡΑΣ" ΤΟΥΣ Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ! Ο ΘΕΟΣ ΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΜΑΣ ΚΑΙ Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ !!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αν κατάλαβα καλά εσύ ουσιαστικά βλέπεις στο όλο τούτο το σύστημα προκαπιταλιστικές ανταλλαγές. Δεν είναι έτσι. Η Κοινωνική Οικονομία φυσικά και είναι μία ενδοκαπιταλιστική ανταλλακτική οικονομία, αλλά με κάποιους όρους κατά των νόμων της αγοράς. Ανεξάρτητα από το νόμισμα, ούτε ευνοεί την αποταμίευση, ούτε τη δανειοδότηση και την πίστωση. Είναι μία ενδοκαπιταλιστική άμεσα ανταλλακτική υπηρεσία, που θα μπορούσε να γίνεται και χωρίς "νόμισμα"/κουπόνια. Το κέρδος πέραν της συμμετοχής είναι η έμμεση αλληλεγγύη (χωρίς να μειώνει την κοινωνική ανάπτυξη). Και φυσικά αυτό το σύστημα -ανταλλακτικό επιμένω κι όχι νομισματικό- χτυπάει τις υπερεθνικές επιχειρήσεις και στηρίζει άμεσα τις μεσοαστικές.

    Από την άλλη, φυσικά και δεν στοχεύει στο σοσιαλισμό, κομμουνισμό. Είναι μία λύση ανακούφισης από το παρόν. Η κριτική σου θα ήταν πιστεύω ορθή αν είχαμε την κομμουνιστική εναλλακτική μπροστά μας, αλλά δεν την επιλέγαμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Δείμο (1),
    το πρόβλημα είναι πιο περίπλοκο και εγώ δεν ήθελα να επεκταθώ πολύ. Όταν λέμε ανταλλαγές εμπορευμάτων εννοούμε ότι κάνουμε ανταλλαγές με μέτρο κάποιο ισοδύναμο που ενιαιοποιεί το μέτρο σύγκρισης. Ό,τι και να ανταλλάσεις με όποιο τρόπο και νόμισμα ή κουπόνι ή αντιπραγματισμό κλπ, είναι ανταλλαγή ισοδυνάμων. Όταν εξαλείφεται το ισοδύναμο για σύγκριση, τότε δεν είναι ανταλλαγή εμπορευμάτων αλλά ανταλλαγή πραγμάτων. Σε αυτή την «ανταλλαγή» κάλλιστα ο ένας μπορεί να δώσει βόδι και να πάρει ως «αντάλλαγμα» ένα βάζο μέλι. Στην ουσία χαρίζει τη διαφορά που κάποιοι εκτιμούν ότι έχουν ως εμπορεύματα ή απορρίπτει το μέτρημα με βάση την αξία ανταλλαγής και ανταλλάσει με βάση την αξία χρήσης και φυσικά την καλοσύνη και την αλληλεγγύη που έχει. Συνεπώς η κριτική δεν αφορά μου μόνο προ-καπιταλιστικές σχέσεις αλλά και σημερινές.

    Πραγματικά, στη βάση της αλληλεγγύης πολλές ανταλλαγές μπορεί να γίνουν χωρίς να υπολογίζουμε το νόμο της αξίας. Αυτό το βλέπουμε σε κοινωνίες σε κρίση όπως η δική μας. Το λες και πολύ σωστά: «Είναι μία λύση ανακούφισης από το παρόν».

    Ωστόσο αυτό δεν μπορεί να γενικευθεί και θα είναι πάντα εκτός κανονικού συστήματος παραγωγής γιατί δεν μπορεί να αναπληρώσει την παραγωγή και ανταλλαγή και χωρίς παραγωγή κοινωνία που μόνο ανταλλάσει με ή χωρίς χρήματα δεν υπάρχει.

    Όταν ήμουν φυλακή επί χούντας, ένα μέρος από τα εμβάσματα το δίναμε στο κοινό ταμείο για όλους τους συντρόφους που δεν είχαν εμβάσματα. Το ίδιο και με τα είδη που λαμβάναμε. Στη περίπτωση αυτή δεν ίσχυε κανένας κανόνας ανταλλαγής αλλά μόνο η ανταλλαγή αξιών χρήσης και ηθικών αξιών. Ο έχων χρήματα λάμβανε αναγνώριση, αλληλεγγύη και συντροφικότητα στον κοινό αγώνα και ο λαμβάνων τη βοήθεια εκτός από αυτά λάμβανε και υλική-ηθική βοήθεια. Δεν χρειαζόταν να κάνει καμία εμπράγματη ισοδύναμη ή και άνιση εμπορική ανταλλαγή ούτε να δώσει κάτι για να πάρει κάτι. Το ίδιο μπορεί να ισχύσει και σήμερα σε μικρές οργανωμένες κοινότητες ανθρώπων με παροχή αξιών χρήσης για ανήμπορους και μη έχοντες ακόμη και αν δεν γνωρίζονται. Αυτό δεν είναι κοινωνική οικονομία αλλά οικονομία της αλληλεγγύης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Δείμο (2),

    Στη κοινωνική οικονομία τηρούνται οι κανόνες των ισοδύναμων ανταλλαγών, πχ συνεταιρισμοί. Οι διαφορές των συνεταιρισμών από τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις είναι γνωστές να μη τις αναφέρω αλλά αυτός είναι ο λόγος που δέχονται τόσες επιθέσεις και τελευταία με τη νομοθεσία σχεδόν εξισώθηκαν με τις ΑΕ και πολλοί λειτουργούν ως ΑΕ.

    Στο θέμα των παραγωγικών σχέσεων (στον καπιταλισμό) δεν γίνεται να μην έχουμε πραγματικές ανταλλαγές με βάση την αξία η οποία διαπιστώνεται με τα ισοδύναμα (νομίσματα, χαρτονομίσματα κλπ). Παραγωγή ανταλλάξιμων αξιών παράγεται μόνο μέσα σε συγκεκριμένους κανόνες (παραγωγικές σχέσεις). Διαφορετικά κανένας δεν θα παράγει για να το χαρίσει και να μη λάβει τον κόπο του. Στον καπιταλισμό αυτό δεν είναι επιλογή, είναι ο μόνος τρόπος παραγωγής.

    Στον σοσιαλισμό λόγω συνθηκών μεικτού μεταβατικού συστήματος αδυνατούν να απαλλαγούν από το νόμο της αξίας και έτσι ο καθένας παράγει ανάλογα με τις ικανότητές του και αμείβεται ανάλογα με την απόδοσή του. Υπάρχει δηλαδή αναγκαστικά μέτρο αξιών όπως το ίδιο ισχύει και για τα εμπορεύματα. Σταδιακά υπεισέρχονται και κομμουνιστικές παραγωγικές σχέσεις που απονεκρώνουν το νόμο της αξίας και πολλά εμπορεύματα στον καπιταλισμό και στην ανταλλακτική οικονομία ή ακόμη και στον σοσιαλισμό μετατρέπονται σε «προϊόντα» δηλαδή μόνο αξίες χρήσης. Έτσι η Υγεία, η Παιδεία, ο αθλητισμός κλπ δεν μετρώνται με βάση το ισοζύγιο δαπάνες - κέρδη αλλά με βάση τον κανόνα ανάγκες – κάλυψη. Παρέχονται δηλαδή στο βαθμό που είναι δυνατόν από την κοινωνία χωρίς να μετράται το «κέρδος» με τη γνωστή σε μας έννοια.

    Αυτό ωστόσο απέχει από την οικονομία της αλληλεγγύης που αναφέραμε πιο πάνω γιατί δεν είναι επιλογή αλλά αναγκαιότητα. Καμία παραγωγική σχέση δεν καθορίζεται από επιλογή. Όλες καθορίζονται από αναγκαιότητες λειτουργίας των παραγωγικών δυνάμεων. Σε κάθε συγκεκριμένο επίπεδο παραγωγικών δυνάμεων αντιστοιχεί ένα επίπεδο παραγωγικών σχέσεων αλλιώς δεν λειτουργούν αποδοτικά. Άρα οι παραγωγικές σχέσεις είναι αναγκαιότητα.

    Πάντως χαίρομαι για τις παρατηρήσεις σου παρότι δεν είναι εύκολο να γίνει ανεπτυγμένη συζήτηση εδώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. symastev (στο πρώτο σχόλιο), ο λόγος που το σύστημα αυτό (θα το χαρακτήριζα δίκην νομίσματος ή έμμεσο ανταλλακτικό) δεν είναι παραγωγικό επειδή ακριβώς δεν έχει επεκταθεί (που στη μορφή του αν επεκτεινόταν πάλι στο σημερινό καπιταλισμό θα οδηγούσε). Ωστόσο, σε μικρές κλίμακες μπορεί να συντηρήσει την ανάπτυξη ειδικά για τα μεσαία στρώματα. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα βρίσκουν "αγοραστές" και καταναλωτές για υλικά αγαθά ενώ άλλοι θα προσφέρουν/ανταλλάσσουν υπηρεσίες ως άυλα αγαθά. Αυτό επιτρέπει την παραγωγή αγαθών, όχι όμως την ανάπτυξη όπως τη γνωρίζουμε στον καπιταλισμό. Αλλά άλλο η παραγωγή κι άλλο η ανάπτυξη που στηρίζεται ολοφάνερα στον ανταγωνισμό και τη μεγάλα καταναλωτική μάζα (με ό,τι τούτα σημαίνουν βέβαια).

    Το πώς θα εκτιμώνται οικονομικά τα αγαθά είναι άλλο θέμα. Η αξία που προσδίδει ο καθείς στο κεφάλαιό του (υλικό ή άυλο) και το προς πώληση αγαθό είναι μία έννοια καθαρά υποκειμενική (που κάποιοι πασχίζουν να την αριθμοποιήσουν και να την αντικειμενικοποιήσουν, και προς τα εκεί ρέπει η θέση σου). Εφόσον όμως είναι υποκειμενική η προσδιδόμενη αξία, μπορούμε να έχουμε συμφωνία -ή όχι βέβαια- για ανταλλαγή.

    Είναι ούτως ή άλλως μία εκτός συστήματος ιδιότυπη αγορά. Σαφώς και δε συγκρίνεται με προκαπιταλιστικές οικονομικές μορφές, επειδή έχουμε πια άλλη βιοτεχνία και προϊόντα και υπηρεσίες κλπ. Ωστόσο, πετυχαίνει αυτό που δεν επιτρέπουν οι υπερεθνικές επιχειρήσεις: να έρθει σε επαφή ο ένας πολίτης με τον άλλο και να αυξήσουν την "αγορά" τους. Στη σύγχρονη μορφή του καπιταλισμού η άμεση επαφή εμποδίζεται από τη διαφήμιση και τις πολυεθνικές. Στην Κοινωνική Οικονομία η επαφή είναι άμεση, κόντρα στο σύστημα, αλλά μέσα σε αυτό.

    Στο δεύτερο σχόλιο έχω να πω συμφωνώντας πως ουσιαστικά παραθέτεις μία μικρή σύγκριση καπιταλισμού-σοσιαλισμού. Ωστόσο, -τουλάχιστον από την αρχή είπα ότι- η Κοινωνική Οικονομία είναι ενδοκαπιταλιστική μορφή, είτε σε περιόδους κρίσης είτε ως μορφή ακτιβισμού με καπιταλιστικές αρχές/κόντρα σε πολυεθνικές επιχειρήσεις. Ουσιαστικά η Κοινωνική Οικονομία είναι αναλογικά σαν τη συμμετοχική δημοκρατία κόντρα στην αστική δημοκρατία. Λειτουργεί αλληλέγγυα (συμφωνούμε) και επιτρέπει μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, προκαλεί μία αξιόλογη -κατ' εμέ- οικονομική κοινωνικοποίηση που αποκτά και κοινωνικές και πολιτικές (αντιδημοκρατικέςβάσεις

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. @ο δείμος του πολίτη
    Ο symastev προφανώς χρησιμοποιεί την αξία όπως την ορίζει ο Μαρξ, δηλαδή αφηρημένη κοινωνική εργασία και την τιμή ορίζει το πόση από αυτή την εργασία ενσωματώνεται στο προϊόν ενώ εσύ αντλείς περισσότερο από τη Νεοκλασική θεωρία [marginalism] που βλέπει τις τιμές ως καθαρά υποκειμενικό θέμα και που καθορίζεται κυρίως από την προσφορά και τη ζήτηση. Οπότε δεν είμαι σίγουρος ότι μπορείς να πεις ότι είναι κάτι καθαρά υποκειμενικό. Για κάποιους είναι και για άλλους όχι. Τα λέω αυτά με επιφύλαξη καθώς τα οικονομικά δεν είναι ο τομέας μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ναι, Γιάννη, σε καταλαβαίνω. Απλά επισημαίνω πως μένοντας στην αριθμοποίηση σήμερα, θα χάσουμε το δάσος. θεωρητικά δεν αμφισβητώ τη μαρξιστική θέση (το θυμάμαι περισσότερο στο "μισθός, τιμή, κέρδος") -και ποιος είμαι άλλωστε-, αλλά σήμερα αυτή η θεωρία θα μας απομακρύνει ακόμα και από την ανακούφηση και τη συνεργασία.

    Για μένα δεν είναι θέμα αριθμών ή τιμών. Είναι πρωτίστως ζήτημα συνεργασίας των μεσοαστών και των φυσικών τους συμμάχων, συνεργασία που σταδιακά θα ενισχύσει την ταξική τους συνείδηση, αφού πρωτίστως πολεμούνται οι μεσαιοσαστοί. Μια φαινομενικά αλληλεγγύη, που θα οδηγήσει αναπόφευκτα στη συνεργασία και την ταξική συνειδητοποίηση όσων δέχονται και πού ξέρεις ίσως οδηγήσουν και σε άλλες αναζητήσεις.

    Απλά ξεκινάμε από διαφορετικές αφετηρίες και έχουμε ίσως/μάλλον διαφορετικούς στόχους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @ο δείμος του πολίτη
    Προσωπικά είμαι και εγώ της άποψης ότι αυτό το θέμα με την οικονομία αλληλεγγύης είναι κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει όσοι έχουν ταξικό-κομμουνιστικό προσανατολισμό να εμπλακούν και όχι να κατακρίνουν χωρίς όμως να καλλιεργούν αυταπάτες ότι αυτό είναι "η λύση" όπως κάποιοι λένε έντονα τελευταία. Συγκεκριμένα έχω στο νου μου το "κομμουνιστικό" χωριό Marinaleda της Ισπανίας και το Mondragon τα οποία είναι πολύ θετικές εικόνες και ένα σημαντικό κομμάτι του παζλ αλλά όχι "η λύση", αλλά σίγουρα ένα κομμάτι της, κατά την άποψη μου πάντα. Ελπίζω να μη φάνηκα επιθετικός στο προηγούμενο μου σχόλιο, δεν ήταν αυτή η πρόθεση μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Ζητώ συγγνώμη για τη κατάχρηση χώρου εδώ αλλά δεν έγραψα κάτι σημαντικό για να ξεκαθαρίσω τη θέση μου στο παραπάνω σχόλιο μου.

    @ο δείμος του πολίτη
    Αν και πιστεύω ότι χρειάζεται σε αυτές τις πρωτοβουλίες στις οποίες ηγείται κυρίως ο αναρχικός χώρος(το σοβαρό κομμάτι του) να εμπλακούν άμεσα κομμουνιστές δε συμφωνώ με το ότι η Μαρξιστική θεωρία μας απομακρύνει από τη πραγματικότητα, ίσα ίσα. Μόνο με τη προοπτική της εξουσίας της εργατικής τάξης τέτοιες δράσεις(δημοκρατία στο χώρο εργασίας) μπορούν να έχουν διάρκεια χωρίς να εκφυλιστούν σε καπιταλιστικές επιχειρήσεις. Η αξία ως έννοια στον Μαρξ αναφέρεται σε κοινωνικές σχέσεις, και επιπλέον εξηγεί γιατί κάποια προϊόντα αξίζουν περισσότερο από άλλα, δε πρόκειται για αριθμητικό μέγεθος, και χαρακτηριστικά αναφέρει ότι δεν πρόκειται για θέμα φυσικών ιδιοτήτων των προϊόντων. Και στο θέμα της συνεργασιών που η Μαξιστική θεωρία αποτρέπει. Αν όποια συνεργασία δε γίνει με ταξικό κριτήριο και με στόχο την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής προσωπικά δε θεωρώ ότι έχει λόγο ύπαρξης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Σε καταλαβαίνω. Απλά σε μερικές στιγμές πρέπει να κοιτάμε το θεωρητικό κομμάτι μακριά από την αριθμοποίηση. Αν μείνουμε στους αριθμούς καταλήγουμε να κινούμαστε όπως οι νεοφιλελεύθεροι. Ειδικά σήμερα εν μέσω τεχνητής κρίσης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Φίλοι μου καλοί ! Εσείς ακόμη "κοιμόσαστε" τον ΥΠΝΟ του ΔΙΚΑΙΟΥ, εσείς ακόμη ΖΕΙΤΑΙ στον κόσμο που σας έχει ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ το ΒΟΘΡΟΔΗ και ΑΝΤΙΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ! ΕΣΕΙΣ προσπαθείται να βρείται της ΓΩΝΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ της ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΧΡΗΜΑΤΗΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΖΩΗΣ ΣΑΣ ! Ε, λοιπόν ΨΑΞΤΑΙ ! Εν συντομία: α) Ο όρος "οι ΑΓΟΡΕΣ" είναι πλαστός και προδοτικός για την διατύπωση του ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ! ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΓΟΡΕΣ, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΑΜΑΤΑ/ΜΟΝΤΕΛΑ ! β) Την ΧΩΡΑ, την ΕΛΛΑΔΑ, ΑΥΤΟΙ ΟΛΟΙ ΤΗΝ ΒΛΕΠΟΥΝ (ΑΠΟΛΥΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ) σαν μια ... ΕΤΑΙΡΕΙΑ ! Και όπως μια Εταιρεία έχει ΠΑΘΗΤΙΚΟ στην ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, έτσι και η Ελλάδα ! Γίνονται "απολύσεις", "περικοπές", "μετατάξεις" κ.ο.κ. ! Τα τμήματα της ΥΠΟ ΔΙΑΛΥΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ που μπορούν να είναι ΜΕΛΟΝΤΙΚΑ ΚΕΡΔΟΦΟΡΑ τα ... ΔΙΑΣΠΟΥΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΟΡΜΟ και τα ΑΥΤΟΝΟΜΟΥΝΑΙ, τα κάνουν ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΑ με άλλες ΔΙΕΥΝΘΥΝΣΕΙΣ ! ΕΤΣΙ ΣΚΕΦΤΟΝΤΑΙ και ΕΤΣΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ !! Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ "ΕΛΛΑΣ" ΕΙΝΑΙ ΥΠΟ ΔΙΑΛΥΣΗ, ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ είναι οι .."Εργαζώμενοι", ας ΠΑΝΕ ΝΑ ΒΡΟΥΝ Δουλεία ΣΕ ΑΛΛΕΣ ... "ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ" ! Ο ΞΕΦΤΥΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΖΩΗΣ ! Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΩΣ ... ΝΟΥΜΕΡΟ (Bar Code) ! Φιλάκια Φιλαράκια ... Φούφουτοι !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Καλοί μου φίλοι ο διάλογος πραγματικά είναι σε υψηλό επίπεδο όσο και αν το διαδίκτυο δεν επιτρέπει μεγάλες αναλύσεις.

    Πράγματι εγώ χρησιμοποιώ τη μαρξιστική έννοια της αξίας. Μόνο έτσι μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα προϊόντα από τα εμπορεύματα, την ανταλλαγή ισοδύναμης αξίας προϊόντων από την άνιση ή από το χάρισμα κλπ. Στην οικονομία της αλληλεγγύης δεν υπάρχει επακριβώς η έννοια εμπόρευμα, άρα δεν πρόκειται για ανταλλαγή ισοδύναμης αξίας εμπορευμάτων. Υπάρχει μόνο η έννοια «χαρίζω» είτε το τμήμα που είναι πάνω από την ισότιμη ανταλλαγή είτε το όλον.

    Οικονομία της αλληλεγγύης έχουμε μόνο σε έκτακτες καταστάσεις. Οι κομμουνιστές είναι από τους πρώτους που εφάρμοσαν παρόμοιες μέθοδες. Εδώ στην Ελλάδα είχαμε την Εθνική Αλληλεγγύη στην κατοχή, την ίση διανομή τροφίμων από το ΕΑΜ σε περιοχές που η πείνα θέριζε (ποιος ξέρει πχ ότι ο σύλλογος αργυροχρυσοχόων με εντολή του ΕΑΜ έστησε στο κέντρο της Αθήνας καζάνια αλληλεγγύης και διασώθηκαν εκατοντάδες λιμοκτονούντες αργυροχρυσοχόοι και οι οικογένειές τους;).

    Θα πρέπει να ξεχωρίσουμε τις κανονικές παραγωγικές σχέσεις ενός συστήματος από της ανθρώπινες σχέσεις επιβίωσης.

    Στη Μαριναλέντα στο εσωτερικό έχουν σχέσεις ισοτιμίας και αλληλεγγύης (κοινή εργασία, κοινή ιδιοκτησία, κοινή διανομή αναλόγως…) και στο εξωτερικό της σχέσεις καπιταλιστικές. Στο εσωτερικό έχουμε λοιπόν ένα συνεταιρισμό κάπως προχωρημένο αλλά όπως σε πολλούς συνεταιρισμούς. Είναι μια εθελοντική σχέση. Αργά ή γρήγορα ή θα πνιγεί ή θα μετατραπεί σε κυρίαρχο σύστημα σοσιαλιστικών σχέσεων με όλες τις δομές.

    Μη ξεχνάτε άπειρες απόπειρες εφαρμογών ουτοπικού σοσιαλισμού σε εργοστάσια, αγροκτήματα κλπ εδώ και αιώνες. Αργά ή γρήγορα κατέληγαν στη διάλυση. Δεν άντεξαν την πίεση του καπιταλισμού και έπρεπε ή να μετατραπούν σε σοσιαλιστικές με ανατροπή της εξουσία του κεφαλαίου ή να ενσωματωθούν στον καπιταλισμό.

    Πριν 30 χρόνια γινόταν η ίδια συζήτηση με την αλήστου μνήμης «Κοινωνικοποίηση». Και τότε τους λέγαμε από το Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών τα ίδια. Δεν είχαν καμία τύχη στον καπιταλισμό. «Ειδικοί» της κοινωνικοποίησης όπως ο Α. Μητρόπουλος και ο Νικολινάκος ανέλαβαν να μας «εξηγήσουν» και να μας αντιμετωπίσουν. Είχαν έρθει από Γαλλία και άλλες χώρες να μας «διδάξουν» την «κοινωνική οικονομία». Τους λέγαμε ότι θα καταλήξουν σε αδιέξοδο αν δεν ανατραπεί η εξουσία του κεφαλαίου. Σήμερα όλα εκείνα τα πειράματα έχουν εξαφανιστεί στην ιστορία και απλώς κάποιοι τα επαναλαμβάνουν χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα διδάγματα της ιστορίας.

    Εν τέλει οικονομία της αλληλεγγύης μπορεί να λειτουργήσει αλλά σε περιορισμένο χώρο και με ειδικές συνθήκες έκτακτου ανάγκης. Δεν είναι ούτε λύση στη κρίση, ούτε σύστημα παραγωγής, ούτε παραγωγική σχέση. Είναι σχέση ανθρώπινη κατά την ίδια έννοια ης αλληλεγγύης σε μια οικογένεια.

    Και κάτι καθοριστικό. Άλλο αξία χρήσης (ποιοτικά διακριτικό) των αγαθών και άλλο αξία ανταλλαγής (ποσοτικό διακριτικό των εμπορευμάτων). Μη μπερδεύετε τη ποιότητα με τη ποσότητα πχ τη τροφή με το βάρος ή μήκος. Ούτε να προσπαθήσετε να υποκαταστήσετε το ένα με το άλλο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. δεν θέλω να μπω σε επιστημονικές έννοιες. Θέλω απλά να προσθέσω πως από πάντα σχεδόν, στις φυλακές χρησιμοποιούταν ως νόμισμα (αφού η κατοχή κανονικού χρήματος απαγορεύεται)τα τσιγάρα παλιότερα ή πιο πρόσφατα οι τηλεφωνικές κάρτες, οστώσο κανείς δεν δοιανοήθηκε ποτέ να μιλήσει για "εναλλακτική" ή "κινηματική" οικονομία της φυλακής...
    Συνοψίζοντας θα έλεγα πως δεν είναι δυνατόν να αποσυνδέσεις τα οικονομικά φαινόμενα από την παραγωγική τους βάση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. πράγματι, δεν είναι δυνατόν να αποσυνδέσεις τα οικονομικά φαινόμενα από την παραγωγική τους βάση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή