Ποίηση είναι η ζωή μας

Μου ζήτησε η κυρία Ελένη Τσαγανού να πω κι εγώ «κάτι» για την ποίηση.

«Μα εγώ δεν είμαι ποιητής», απάντησα. αλλά αντέταξε ότι «Ποίηση είναι η ζωή μας»!

Ταλαντεύθηκα αλλά η μνήμη γύρισε πολύ πίσω και άλλαξα άποψη.

1968… η ομήγυρη μιλούσε για τέχνη και ποίηση. Κάποιος με έδειξε.

Τρόμαξα και λέω «μα εγώ δεν είμαι ποιητής, εγώ είμαι… του Δημοτικού, δεν ξέρω»!

 Ένας σοφός άνθρωπος από την  ομήγυρη, μου λέει πατρικά:

-Παιδί μου, ποίηση είναι η ζωή μας! Απλώς οι ποιητές την ξανα-παρουσιάζουν με έναν «άλλο τρόπο», αυτό είναι! Γράφεται κάθε μέρα όπως και αυτές οι μέρες που ζούμε σήμερα.

- Ποιες μέρες; Αυτές οι μαύρε μέρες που ζούμε σήμερα, οι σκοτεινές;

-Ποτέ δεν ξέρεις πως το σκοτάδι θα δώσει φως, είπε και σιώπησε.

 Σιώπησα κι εγώ, περίεργος, γρίφο μου έβαλε δεν μπορούσα να καταλάβω...

 Λίγα χρόνια μετά ακούω ένα τραγούδι με στοίχους του Μάνου Ελευθερίου από τον Μίκη, που έλεγε:

 «Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά

να την ξεμοναχιάσει μες στη νύχτα;

ουρλιάζουν και σφυρίζουν φορτηγά

σαν ψάρι μ' έχουν πιάσει μες στα δίχτυα…»

 Μα… εγώ ήμουν στα φορτηγά, είπα αυθόρμητα! Εγώ αλυσοδεμένος με άλλους συντρόφους για το άγνωστο της ζωής μας, μέσα στη νύχτα της χούντας, όταν μας πήγαιναν στα αρματαγωγά που έβγαζαν στη Γυάρο.

 Θυμήθηκα τότε τον σοφό άνθρωπο που μου είπε ότι ποίηση είναι η ζωή, ακόμη και οι σκοτεινές μέρες της.

 Ο σοφός άνθρωπος της τέχνης ήταν ο συνεξόριστος Γιώργος Φαρσακίδης, παλιός εξόριστος και φυλακισμένος, ζωγράφος, ποιητής. Στην ομήγυρη ήταν ο Αντρέας Λεντάκης και ο Σπύρος Πάντζας και άλλοι άνθρωποι της τέχνης και ποιητές που δεν τους θυμάμαι (τότε, στην εξορία, δίναμε μια μάχη αν η Τέχνη είναι για τον λαό ή η Τέχνη είναι για την Τέχνη, δηλαδή για τέρψη, ανεξάρτητα από τον λαό. )

 

 Σ. Βασιλείου: «ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ». Εκδήλωση στην Ε.Ε.Λ. για την Ελ. Τσαγανού

https://www.youtube.com/watch?v=1e6Q5JzUPvI

  Άκουσα ότι:

 Η ποίηση είναι ένα απροσδιόριστης αξίας δώρο στους λαούς. Και οι ποιητές του λαού είναι εθελοντές και ταπεινοί δωρητές. Βλέπουν μέσα από αυτή το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον σε τρισδιάστατες διαστάσεις και μας τις κοινοποιούν ανατρεπτικά. Λύνουν κοινωνικές αντιθέσεις με λόγια που δεν προσκυνούν τους κανόνες καμιάς εξουσίας. Μόνο τον σκοπό του ανθρώπου προσκυνούν. Του ανθρώπου που κτίζει τον κόσμο με χαρά, ελπίδα, όραμα, ιδρώτα και, όχι λίγες φορές, με αίμα!

 Από τα βάθη των αιώνων η ποίηση ήταν η μνήμη και η προφορική αφήγηση της ιστορίας των ανθρώπων, μέχρι τις μέρες των νέων τεχνολογιών (*).

 Τυχεροί άνθρωποι οι ποιητές!

 Έψαξα να μάθω τι ακριβώς «δουλειά» κάνει αλήθεια ο ποιητής. Το πρώτο που κατάλαβα  ήταν ότι ο κόσμος μας, η ζωή μας, είναι μια χρυσοφόρα άμμος. Εξαρτάται ποιος θα την παραλάβει. Αυτή είναι η δουλειά των ποιητών: Να μεταπλάθουν την άμορφη ύλη σε σπουδαία έργα ζωής. Περνούν τους κόκκους της ύλης τους μέσα από το καμίνι άπειρων διαλεκτικών αρνήσεων με όπλο την αφαίρεση και τη σύνθεση, μέχρι ο κόκκος να μεταμορφωθεί σε τεχνούργημα, κόσμημα, ποίημα!

 Η άμορφη ύλη χάνεται όπως το Μποζόνιο του Χιγκς και επανεμφανίζεται με μια ποιοτικά ανώτερη πνευματική μορφή!  (‘Άσχετα αν το λένε «Το Σωμάτιο Του Θεού», αυτό δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα της ύλης, που πρόλαβαν κάποιοι,  της μεσαιωνικής παιδείας, να πουν).

 Αυτό κάνει για παράδειγμα και η Ελένη! Παίρνει τους κόκκους της ζωής και τους κάνει πνευματικά κοσμήματα, ποιήματα όπως κάθε ποιητής!

 Η Ελένη δεν ξέρω που «γεννήθηκε» ως ποιήτρια. Μπορεί… στο βλέφαρο του κεραυνού που λέει το τραγούδι, μπορεί στις αντιθέσεις της ζωής.

Μάλλον στις αντιθέσεις της ζωής!

 Γι’ αυτό αναφωνεί το ασύμβατο  στην «Κάρμεν»:

«Πόσο όμορφος είναι ο κόσμος

Μέσα στην απέραντη ασχήμια του»!

 Θεωρίες.

 Οι φυσικοί, με πρώτο τον Αϊνστάιν, διατύπωσαν την επιστημονική θεωρία ότι η ύλη, ούτε δημιουργείται ούτε εξαφανίζεται.

 Ο κανόνας  αυτός «δεν ισχύει» στην ποίηση! Ο ποιητής μπορεί αμέσως να «εξαφανίσει» την ύλη και μετά με τεθλασμένη γραμμή να την αναδημιουργήσει διαλεκτικά και να την περάσει από το χάος της ανυπαρξίας στην ελευθέρια της ύπαρξης. Εδώ ισχύει η δεύτερη πλευρά της θεωρίας ότι η ύλη όταν «εξαφανίζεται», επανεμφανίζεται με άλλη μορφή.

 Μπορεί στα παιχνίδια της ύλης και της αντιύλης κάποια σωμάτια να κάνουν «τα δικά τους» όπως το «Μποζόνιο του Χιγκς» και να «εξαφανίζονται»! Και οι ποιητές κάνουν το ίδιο με την ύλη τους! Στο τέλος όμως τίποτα δεν εξαφανίζεται. Όλα επανέρχεται με άλλη διάσταση.

 Έτσι, η Ελένη κατάφερε κι έκανε το «Μποζόνιο του Χιγκς» ποίημα και… «φωνή του σύμπαντος»!

 Διαβάζουμε στο ΜΠΟΖΟΝΙΟ ΤΟΥ ΧΙΓΚΣ

 «Τι κάνουμε;

Κωπηλατούμε στο χάος χωρίς τελειωμό

(…)

Σκόνη στη σκόνη

Τίποτα στο τίποτα».

 Κι απ’ τη σκόνη και το τίποτα, από τον χαμό τους, το  σύμπαν συνωμοτεί πάντα με τις νέες γενιές ποιητών για να μας πει ξανά και ξανά: Εδώ είμαι και οι ποιητές είναι η φωνή μου!

 Όπως και στη ζωή, από τον χαμό ενός αγωνιστή γεννιέται μια ελπίδα! «Ένας στο χώμα χιλιάδες στον αγώνα» φώναξε η γενιά μου κάποτε! Γεμίζει ο κόσμος ελπίδες, νικάει τον θάνατο, και αλλάζει τη ζωή!

 Και η αισιοδοξία της ζωής ρίχνει τα βέλη της.

 Ακούμε στην άλλη άκρη την Ελένη:

 «Μπαίνει ο ήλιος στην καρδιά μου

Και το φως του μες τον νου

Αντανακλά

όλες τις σκέψεις

και γελά…»

 Και τα όνειρα παίρνουν εκδίκηση!

 Έτσι, ανεπαίσθητα και αφανώς σε κάθε εποχή τα όνειρα παίρνουν εκδίκηση ΚΑΙ μέσα από την ποίηση του λαού! Κι όταν η ποίηση γίνεται τραγούδι, η εκδίκηση του λαού πολλαπλασιάζεται! Οι ποιητές που έζησαν δίσεκτους χρόνους το ξέρουν καλά αυτό, αλλά οι εξουσιαστές το μαθαίνουν τελευταίοι, τότε που οι λαοί, τους στέλνουν στα σκουπίδια της ιστορίας.

 Μ΄ αυτά και μ΄ αυτά, με γνώση στη γνώση, ο άνθρωπος επιβεβαιώνει ότι είναι η ύλη που απέκτησε συνείδηση της ύπαρξής της! Κανείς άλλος στον κόσμο μας δεν την έχει αποκτήσει. Βοήθησε και η ποίηση σε αυτή την αυτοσυνείδηση.

 Και οι ποιητές συνεχίζουν το ίδιο έργο για να κάνουν τον κόσμο από  μικρό μεγάλο! Κωπηλατούν για να περάσουμε από την προϊστορική εποχή του ανθρώπου που μας γράφει η ιστορία, στην εποχή που γράφουμε εμείς την ιστορία.

 Πόσο μακριά πηγαίνουν τα βέλη που τοξοβολούν προς το μέλλον οι ποιητές;

Ανάλογα με τον Ποιητή. Ιδού η πρόκληση… ιδού και η ποίηση!

 Ευχαριστώ.

 (*) Κι επειδή πολύς λόγος γίνεται για την «ωραία νεκρή ποίηση» της τεχνητής νοημοσύνης, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη συσσωρεύει τεράστιες ποσότητες ανθρώπινης γνώσης σε αντίθεση με τους ποιητές που κάνουν τεράστια άλματα ποιοτικής νόησης γεννώντας νέα γνώση.

  

Ομιλία στην εκδήλωση της Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών

«Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ», στις 28 Νοεμβρίου 2025.

Στέργιος Βασιλείου