Μια ερμηνεία για το «Κεμάλ»

«Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ, Καληνύχτα...»(;)

Ο «Κεμάλ» που μελοποίησε ο Μάνος Χατζηδάκης, δεν είναι ένα οποιοδήποτε ποίημα. Είναι ένα ποίημα βαθιάς αλήθειας και κοινωνικης νομοτέλειας! Δεν είναι ένα μοιρολόι, λυπητερό, συναισθηματικό, μοιρολατρικό. Είναι ένα ποίημα που βγάζει ψυχή και αισιοδοξία (χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε) η οποία επιβεβαιώνεται από το ότι το τραγουδάμε χρόνια τώρα διαρκώς και περισσότερο και αντί να μας φέρνει δάκρυ μας φέρνει έναν αέρα αισιοδοξίας. Αυτό το κάνει διαχρονικό.

Οι περισσότεροι που το ακούν, αρχικά μένουν στην απλή ερμηνεία της τελευταίας στροφή του τραγουδιού: «Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ, Καληνύχτα...». Το ακούν και το ερμηνεύουν με απογοήτευση, μοιρολατρικά, χωρίς να υποπτεύονται ότι εννοεί τα ακριβώς αντίθετα..  

Θεωρώ ότι αυτός ο τελευταίος στοίχος δεν επιβεβαιώνει την αποτυχία κάθε προσπάθειας όπως αυτή του μικρού Σεβαχ να αλλάξει τον κόσμο. Επιβεβαιώνει μόνο τον προηγούμενο στοίχο του ποιήματος: «νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί, με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί». Ναι, αυτός ο κόσμος «δεν αλλάζει» με τίποτα! Τι ακριβώς δεν αλλάζει ο κόσμος; Μα τον  ανάλλαχτο κανόνα του, τη νομοτέλεια του να  αλλάζει μόνο «με φωτιά και με μαχαίρι»! Αυτό είναι που δεν αλλάζει ποτέ και όχι ίδιος ο κόσμος, αυτό είναι το δίδαγμα και δεν το καταλαβαίνουν πολλοί!

 

Αυτός είναι ο κανόνας εξέλιξης του κόσμου ο οποίος δεν άλλαξε ποτέ από την αρχή των ταξικών κοινωνιών και αυτή η αρχή, αυτός ο κανόνας, αυτό το δίδαγμα δεν αλλάζει ποτέ, λέει ο «Αλλάχ» στον μικρό Σεβάχ που νόμισε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο με έναν όρκο και μια υπόσχεση.

Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ την αρχή του να αλλάζει με φωτιά και με μαχαίρι. Η βία είναι η μαμή της ιστορίας.

Ο στιχουργός Ν. Γκάτσος ήξερε καλά την ιστορία της εξέλιξης των κοινωνιών και ήξερε καλά τι λόγια έβαζε στο στόμα του Αλλάχ.

 

Και για όσους σήμερα δεν λαμβάνουν το μήνυμα και το δίδαγμα και όσοι το ακούν και νομίζουν πως τους καλεί να υποταχθούν στη μοίρα τους, ας ξανακούσουν το τραγούδι, ίσως καταλάβουν ότι «με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί» αλλιώς δεν αλλάζουν οι καιροί! Τότε μπορεί και να το ακούσουν αισιόδοξα μπορεί και να πάρουν στα χέρια τους τη «φωτιά».

«Κεμάλ»

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Ακούστε την ιστορία του Κεμάλ
ενός νεαρού πρίγκιπα, της ανατολής
απόγονου του Σεβάχ του θαλασσινού,
που νόμισε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
αλλά πικρές οι βουλές του Αλλάχ
και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων.

Στης Ανατολής τα μέρη μια φορά και ένα καιρό
ήταν άδειο το κεμέρι, μουχλιασμένο το νερό
στη Μοσσούλη, τη Βασσόρα, στην παλιά τη χουρμαδιά
πικραμένα κλαίνε τώρα της ερήμου τα παιδιά.

Κι ένας νέος από σόι και γενιά βασιλική
αγροικάει το μοιρολόι και τραβάει κατά εκεί.
τον κοιτάν οι Βεδουίνοι με ματιά λυπητερή
κι όρκο στον Αλλάχ τους δίνει, πως θ’ αλλάξουν οι καιροί.

Σαν ακούσαν οι αρχόντοι του παιδιού την αφοβιά
ξεκινάν με λύκου δόντι και με λιονταριού προβιά
απ’ τον Τίγρη στον Ευφράτη, απ’ τη γη στον ουρανό
κυνηγάν τον αποστάτη να τον πιάσουν ζωντανό.

Πέφτουν πάνω του τα στίφη, σαν ακράτητα σκυλιά
και τον πάνε στο χαλίφη να του βάλει την θηλιά
μαύρο μέλι μαύρο γάλα ήπιε εκείνο το πρωί
πριν αφήσει στην κρεμάλα τη στερνή του την πνοή.

Με δύο γέρικες καμήλες μ’ ένα κόκκινο φαρί
στου παράδεισου τις πύλες ο προφήτης καρτερεί.
πάνε τώρα χέρι χέρι κι είναι γύρω συννεφιά
μα της Δαμασκού τ’ αστέρι τους κρατούσε συντροφιά.

Σ’ ένα μήνα σ’ ένα χρόνο βλέπουν μπρος τους τον Αλλάχ
που από τον ψηλό του θρόνο λέει στον άμυαλο Σεβάχ:
«νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί,
με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί»

Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ
Καληνύχτα...