Είναι φορές που δεν μπορείς να καταλάβεις τι κρύβει ένα τίτλος και μια συνοπτική αναφορά σε ένα έργο. "Το Παλτό" είναι η τραγωδία ενός ασήμαντου ανθρωπάκου, ενός γραφέα δημόσιας υπηρεσίας, που κατορθώνει, με αιματηρές οικονομίες, να αποκτήσει ένα καλό παλτό, που, όχι μόνο τον προστατεύει από το κρύο, αλλά του δίνει ξαφνικά κύρος και αποδοχή. Μέχρι να του το κλέψουν που τον μετατρέπει σε εκδικητή της μίζερης ζωής του!
Ένας εργαζόμενος με φτωχική ζωή, νικημένος από την εξουσία και την ανώτερη τάξη, παλεύει να βρει σκοπό ύπαρξης. Κι αν αυτοπαινεύεται ότι είναι ο «καλύτερος αντιγραφέας» αυτό σε τίποτα δεν τον φλογίζει σαν στόχος που απορροφά όλο το είναι του.
Και ξαφνικά, το λιωμένο από καιρό παλτό του θέλει αντικατάσταση και δεν έχει δυνατότητα να το κάνει. Έτσι αποκτά έναν σκοπό, ένα παλτό, πάντα μέσα στα τραγικά όρια της ύπαρξής του. Όχι, δεν θέλει να ανατρέψει εξουσίες, αποφάσισε ότι τίποτε δεν θα αλλάξει στους εξουσιαστές του και στη δουλειά του, αλλά ένα παλτό τον ανεξαρτητοποιεί, τον κάνει άλλον άνθρωπο…
…κι όταν το αποκτά και το χάνει έπρεπε επιτέλους να κάνει κάτι, να εκδικηθεί, να σπάσει την υποταγή του. Και ανήμπορος από την πολύχρονη υποταγή, αναθέτει στη φαντασία του την αποκατάσταση του Δικαίου!
Η υποταγή
Ο ηθοποιός Θοδωρής Γκόγκος σκηνοθέτησε και απέδωσε σε μονόλογο, στο θέατρο Αργώ, με μια συγκλονιστική ερμηνεία την διπλή φύση ενός νικημένου ανθρώπου - Ρωσία 1842! Τότε που η εξουσία η οποία όριζε τα πάντα, φαινόταν ανίκητη και απαγόρευε τα όνειρα στις κατώτερες τάξεις εργαζομένων και δουλοπάροικων.
Όχι, δεν θα δείτε τίποτα από το 1842. Γιατί το
έργο ξυπνάει μνήμες ευθέως από το σήμερα, από τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας
και από τις περασμένες δεκαετίες που μετά τον εμφύλιο η ήρωες έγιναν «μιάσματα»
και για να επιβιώσουν μετέτρεψαν την ήττα σε σιωπή, ψάχνοντας και αυτοί να βρουν
μικρό σκοπό ύπαρξης. Ένα παλτό με γούνα, ένα ποδήλατο, ένα χάρτινο αετό, ένα «δωμάτιο
με κεραμιδί» να αποδείξουν ότι είναι «κάτι»!
Ξύπνησαν μνήμες και σε μένα. Δεν ήξερα γιατί οι γυναίκες της γειτονιάς είχαν σφραγισμένα στόματα και μιλούσαν αλληγορικά ή μόνο για τη δουλειά του άντρα τους, για το καταπληκτικό πλέξιμο τους, για το παιδί τους που βάζει γκολ… κι ούτε μια αναφορά στην πείνα και την εξουσία του χωροφύλακα που μας έδερνε όλους, πέρα από το «δόξα τω Θεώ» που «δεν θα μας άφησε πεινασμένους»… κι έπλαθαν ιστορίες που έφταναν μέχρι την αυλή τους. Και οι άντρες στη δουλειά τους που δήθεν τους ενδιέφερε μόνο η τέχνη τους... Γροθιά στο στομάχι μας είναι αυτές οι μνήμες. Γιατί χρόνια μετά ανακαλύψαμε ότι η σιωπή ήταν το αντίτιμο της ύπαρξης και το πλέξιμο η απόδειξή της! Λίγοι οι πρωτοπόροι που ύψωσαν και πάλι το κορμί τους όταν τα παρακρατικά μοναρχοφασιστικά στίφη εφορμούσαν.
Η ψυχή του ήρωα Ακάκι Ακάκιεβιτς επιβιώνει διαχρονικά και εμφανίζεται πάντα, με εξάρσεις στις εποχές της άπνοιας και της ήττας των οραμάτων της κοινωνίας και των κατώτερων τάξεων. Αυτή ήταν η Ρωσία της Ιεράς Συμμαχίας, αυτή η εποχή και στη χώρα μας μετά την κατοχή και τον εμφύλιο με τους ήρωές της νικημένους, που τους είπαν και «μιάσματα», από μια απίστευτα σκληρή και ματωβαμμένη εξουσία.
Η εκδίκηση της φαντασίας που τρέφει την ελπίδα
Όμως ο ήρωας εκδικείται όλους όσους τον φθόνησαν και δεν του έδωσαν καμία ευκαιρία για κάτι καλύτερο, πέρα από αντιγραφέα, χωρίς παλτό. Πως; Όλοι οι αδικημένοι του κόσμου το ξέρουν: Πρώτα με τη γενική φαντασία, μετά με φανταστικές πράξεις που ακουμπάνε στο αύριο, και τέλος με τη μετατροπή της φαντασίας σε βάσιμη ελπίδα. Άπειρες οι περιπτώσεις που οι υγρές φυλακές αδικημένων ήταν εργαστήριο ατελείωτων φανταστικών οραμάτων Δικαίου που γινόταν ελπίδα και καύσιμο για να αντέξουν μέχρι να νικήσουν και να δικαιωθούν.
Ξαφνικά ο ήρωας με ένα φανταστικό γύρισμα, δια μέσω της μετουσίωσης του ηθοποιού, απογειώνεται σε τιμωρό αυτών που του στέρησαν έστω και το μικρό όνειρο, το παλτό. Το ότι ο Γκόγκολ δίνει την αποκατάσταση του Δικαίου ως εκδίκηση με το μετά θάνατο φάντασμα, καθόλου δεν μας ξεγελάει ότι αυτό έχει γίνει άπειρες φορές φορές πραγματικότητα στην ιστορία και στη ζωή που ζούμε. Την «εκδίκηση» της φαντασίας ως αποκατάσταση Δικαίου που έρχονταν άμεσα ή μετά δεκαετίες και αιώνες, την έχουμε δει πολλές φορές. Κάποιες φορές μάλιστα η απλή αποκατάσταση του μικρού παλιού ονείρου, άνοιγε στους αδικημένους διάπλατα το δρόμο για «μεγάλα πράγματα» και μεγάλες ανατροπές. Αν δεν ήταν έτσι δεν θα είχαμε ποτέ τις κοινωνικές επαναστάσεις των λαών για διαρκώς μεγαλύτερα δικαιώματα και καλύτερη ζωή.
Αυτό ήταν το δίδαγμα που ένοιωσα βλέποντας το έργο. Δεν έχω καμία σχέση με κριτική θεάτρου, απλά μπορεί να θωρηθεί ως μια κριτική γνώμη «από το κοινό», όπως λέγεται. Μπορεί και ο δημιουργός να διαφωνήσει μαζί μου, μπορεί και οι ειδικοί θεατρολόγοι να έχουν διάφορη κρίση στα περί διαγραμμάτων της θεατρικής τέχνης. Έμαθα όμως ότι αυτό που βάζει την τελική «στρογγυλή» σφραγίδα και ταξιδεύει στην καταξίωση κάθε καλλιτεχνικό έργο είναι η καταξίωση από το κοινό.
Συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της παράστασης
Σκηνοθεσία – διασκευή: Θοδωρής Γκόγκος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Σεμέλη Παπαοικονόμου
Φωτογραφίες: Χρήστος Γκλίβας -Γιώργος Σταύρος
Video: Στεριανή Βερνιώτου
Σχεδιασμός αφίσας: Σεμέλη Παπαοικονόμου
Σκηνικά – σχεδιασμός φωτισμών: Θοδωρής Γκόγκος
Μουσική επιμέλεια: Βασίλης Κονταξής
Οργάνωση και εκτέλεση παραγωγής: KMTD PRODUCTIONS ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Ερμηνεύει ο Θοδωρής Γκόγκος
28/10/2023
Στέργιος Βασιλείου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου